Igor DobrzenieckiZimbabwe: czy możliwe jest kolejne przesilenie polityczne ?Słowa kluczowe: Zimbabwe, polityka, przemiany.Key words: Zimbabwe, politics, transformations. W listopadzie 2017 roku w Zimbabwe miał miejsce wojskowy zamach stanu. Główną przyczyną zamachu stanu prócz katastrofalnej sytuacji socjoekonomicznej Zimbabwe, były przeprowadzane od kilku lat przez prezydenta Roberta Mugabe, czystki polityczne w rządzącej ZANU-PF[1] oraz związane z tym odwołanie z funkcji wiceprezydenta Emmersona Mnangagwy. E. Mnangagwa to dawny sojusznik R. Mugabe i rozważany wówczas przez część członków ZANU-PF jako jego następca. Celem działań R. Mugabe było wyeliminowanie prawdopodobnych konkurentów politycznych oraz przygotowanie do objęcia władzy w ZANU-PF i w państwie przez swoją żonę Grace Mugabe. Ta sytuacja zaczęła nie odpowiadać części członkom ZANU-PF, wśród których narastał sprzeciw wobec samego R. Mugabe i jego żony. Doszło do walk frakcyjnych o przyszłą schedę po R. Mugabe między frakcjami: G. Mugabe oraz E. Mnangagwy. Na skutek zaostrzających się walk, w ZANU-PF, E. Mnangagwa na krótko przed zamachem stanu w obawie o swojej bezpieczeństwo udał się do RPA. Należy podkreślić, że to E. Mnangagwa cieszył się poparciem wojska, a jego frakcja w ZANU-PF niejawnie popierała zamach stanu.Na skutek zamachu stanu do kraju powrócił E. Mnangagwa, a dotychczasowi stronnicy R. Mugabe zostali aresztowani, wydaleni z Zimbabwe lub uciekli do sąsiednich państw. Jednak jedną z najważniejszych zmian było doprowadzenie do odsunięcia od władzy, sprawującego długoletnią, niemal dyktatorską władzę, prezydenta R. Mugabe. Początkowo został on osadzony w areszcie domowym, jednak w następstwie wywieranej presji, związanej z wszczętą przeciwko niemu procedurą impeachmentu, zrezygnował z zajmowanych stanowisk. Urząd prezydenta do czasu wyborów powszechnych z 30 lipca 2018 sprawował E. Mnangagwa. Jednak we wspomnianych wyborach zdołał on zdobyć większość głosów i został wybrany prezydentem Zimbabwe[2]. E. Mnangagwa zapowiedział przeprowadzenie wielu reform politycznych i ekonomicznych. W tym w szczególności odwrócenie wprowadzonej przez R. Mugabe w latach 2000-2001 reformy rolnej w następstwie, której wydalono ponad 4000 białych farmerów, na których w rzeczywistości opierała się gospodarka Zimbabwe[3] [„Zimbabwe to return land seized from foreign farmers”, 2020]. Pierwszy farmer wrócił na swoją dawną ziemię jeszcze w 2017 roku [„Zimbabwe to return land seized from foreign farmers”, 2020].Społeczność międzynarodowa, a przede wszystkim mieszkańcy Zimbabwe wiązali ze zmianą władzy duże nadzieje na odbudowę państwa, zwłaszcza ekonomiczną. Niestety żadna radykalna zmiana nie nastąpiła. Złe zarządzanie gospodarką w czasach prezydentury R. Mugabe w dalszym ciągu negatywnie oddziałuje na sytuację socjoekonomiczną. Nie pomogło ponowne wprowadzenie w czerwcu 2019 roku do obiegu dolara Zimbabwe, którego zresztą wartość gwałtownie spadła[4] [„Zimbabwe could be headed for political upheaval as economic and health crises spiral”, 2020]. Dodatkowo, stagnację gospodarczą pogłębiła obecna pandemia COVID-19. Zimbabwe boryka się również z niedoborami żywności, paliwa i sprzętu medycznego z powodu braku twardej waluty na zakup w większości importowanych towarów [„Zimbabwe could be headed for political upheaval as economic and health crises spiral”, 2020]. Około 60% populacji Zimbabwe jest zagrożonych problemem głodu [„Over half of Zimbabwe population threatened by hunger”, 2020]. Spodziewany powrót białych farmerów nie nastąpił w takim stopniu na jaki liczyły lokalne władze. W okresie 26 czerwca-3 sierpnia 2020 roku na skutek wysokiej inflacji zamknięto giełdę w Harare. Aby walczyć z nielegalnym handlem dewizami zawieszono również płatności mobilne, z których w Zimbabwe korzysta ok. 90% społeczeństwa [„Zimbabwe could be headed for political upheaval as economic and health crises spiral”, 2020]. W rezultacie Zimbabwe stoi w obliczu największego kryzysu od ponad dziesięciu lat. Zarysowana powyżej sytuacja oraz wynikająca z niej frustracja społeczeństwa może doprowadzić do kolejnej destabilizacji państwa.W związku z tym jak najbardziej prawdopodobne jest kolejne przesilenie polityczne. Sytuacja socjoekonomiczna państwa oraz niezadowolenie społeczne jasno wskazują, że polityka E. Mnangagwy zawiodła. Prezydent krytykowany jest z dwóch stron. Ze strony polityków opozycyjnej MDC, którzy oskarżają prezydenta E. Mnangagwę i jego sojuszników o osłabianie gospodarki poprzez potajemne transakcje walutowe [„Zimbabwe headed for upheaval, report says”, 2020]. Z drugiej, ze strony wiceprezydenta Constantina Chiwenga[5] i jego stronników w ZANU-PF. Liczą oni, że w obliczu niepowodzeń gospodarczych prezydenta i frustracji społecznej, ZANU-PF wywrze presję na E. Mnangagwa i doprowadzi do jego usunięcia [„Zimbabwe headed for upheaval, report says”, 2020]. Wówczas C. Chiwenga i jego stronnicy będą mogli przejąć władzę w państwie. Sytuacja zdaje się przypominać tę, która miała miejsce w latach 2016-2017 przed zamachem stanu i odwołaniem R. Mugabe. Jak wskazują dostępne źródła, pomiędzy obiema grupami w ZANU-PF trwają obecnie walki frakcyjne oraz przygotowują się one do możliwej walki o władzę, organizując i zbrojąc milicje polityczne na prowincji [„Zimbabwe headed for upheaval, report says”, 2020]. Ponadto, w związku z zapaścią ekonomiczną państwa, faktyczną kontrolę nad gospodarką musiały przejąć siły bezpieczeństwa państwa pod postacią specjalnie powołanego komitetu JOC[6] [„Zimbabwe could be headed for political upheaval as economic and health crises spiral”, 2020]. Sugeruje to prawdopodobieństwo i gotowość do dalszych działań sił bezpieczeństwa, w razie pogłębienia się kryzysu politycznego i ekonomicznego w państwie.Bibliografia:2018,ElectionGuide:RepublicofZimbabwe,[online:] https://www.electionguide.org/elections/id/2771/ [dostęp: 12 grudnia 2020].2020,OverhalfofZimbabwepopulationthreatenedbyhunger,[online:] https://www.trtworld.com/africa/over-half-of-zimbabwe-population-threatened-by-hunger-38525 [dostęp: 12 grudnia 2020].2020,ZimbabweAnnualInflationSoarsto837%StatisticsAgencySays,[online:] https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-08-15/zimbabwe-annual-inflation-soars-to-837-statistics-agency-says [dostęp: 12 grudnia 2020].2020, Zimbabwe could be headed for political upheaval as economic and health crises spiral, [online:]https://www.cnbc.com/2020/07/17/zimbabwe-could-be-headed-for-political-upheaval-as-economic-health-crises-spiral.html [dostęp: 12 grudnia 2020].2020,Zimbabweheadedforupheavalreportsays,[online:] https://www.thestandard.co.zw/2020/07/19/zimbabwe-headed-for-upheaval-report-says/ [dostęp: 12 grudnia 2020].2020,Zimbabwetoreturnlandseizedfromforeignfarmers,[online:] https://www.bbc.com/news/world-africa-53988788 [dostęp: 12 grudnia 2020]. [1] Afrykański Narodowy Związek Zimbabwe-Front Patriotyczny (Zimbabwe African National Union-Patriotic Front).[2] E. Mnangagwa zdobył 50,67% głosów, a jego konkurent Nelson Chamisa z opozycyjnej MDC (Movement for Democratic Change) [„Election Guide: Republic of Zimbabwe”, 2018].[3] Uważa się, że wprowadzona przez R. Mugabe reforma była jedną z przyczyn upadku gospodarki Zimbabwe.[4] Inflacja w Zimbabwe w 2019 roku wyniosła 255,29%. W czerwcu 2020 roku było to 737,3%, a w lipcu 837,53% [„Zimbabwe Annual Inflation Soars to 837%, Statistics Agency Says”, 2020].[5] Były wojskowy, odegrał główną rolę podczas zamachu stanu w listopadzie 2017 roku.[6] Połączone Dowództwo Operacyjne (Joint Operations Command), składające się z szefów organówbezpieczeństwa.
