Republika Czadu (fr. République du Tchad) jest tworem sztucznym, polityczno-prawną jednostką utworzoną w 1900r. przez Francję jako jej kolonia. Okres przedkolonialny to wyniszczające bratobójcze wojny plemienne, połączone z handlem niewolnikami, wielokrotnie spokrewnionych ze sobą mieszkańców. Jako państwo śródlądowe, a więc nieposiadające dostępu do morza, nie mogło on rozwijać swoich kontaktów handlowych niezależnie, a jedynym sposobem polepszenia warunków bytowych ludności był ścisły związek z Europejczykami.Także podczas I i II wojny światowej Czad pozostał wierny rządowi w Paryżu, co dało wymierne skutki w postaci zgody na jego autonomię w 1960r. Pierwsze trzy dekady niepodległości okupione były jednak wojną domową, co nie powinno niestety dziwić przy tak zróżnicowanym etnicznie, społeczne i gospodarczo państwie: na prawie 17 mln ludności [dane za 2020r.[1]] 52% to muzułmanie a 44% to chrześcijanie, podczas gdy ludność posługująca się jednym z dwóch oficjalnych języków, francuskim bądź arabskim, jest rozdrobniona dodatkowo na ponad 200 grup etnicznych. W dalszym ciągu rodzi to konflikty przy wysokiej, bo sięgającej aż 40% liczbie obywateli żyjących poniżej progu ubóstwa.Względny pokój po inwazji Libii został przywrócony w 1990r., kiedy to opracowano demokratyczną konstytucję, na której podstawie przeprowadzono niemające nic wspólnego z demokracją wybory prezydenckie w 1996 i 2001r. Wywołało to bunty społeczne, walki między siłami rządowymi a powstańcami oraz nakładanie stanów wyjątkowych na liczne części kraju. Marne próby naprawy państwa, a raczej budowy jego solidnych fundamentów miały miejsce podczas kolejnych zmian ustawy zasadniczej w 1996, 2005 oraz 2013r. Ostatnią konstytucję, gdyż trudno mówić jedynie o nowelizacji poprzedniej wersji, przyjęto w 2018r.[2] Dalszą kontrowersję stanowi prezydent Czadu, Idriss Deby, który tak zmienia przepisy ustrojowe iż z powodzeniem sprawuje ten najwyższy urząd nieprzerwanie od 1990r.[3]W czerwcu 2005r. z pomysłu prezydenta przeprowadzono referendum, które zniosło konstytucyjne ograniczenia kadencji.Od połowy 2015r. grupa terrorystyczna Boko Haram przeprowadza brutalne ataki na ludność biedniejszych regionów, które i tak są w stałym stanie konfliktów etnicznych. Ostatni mord na cywilnej ludności miał miejsce w marcu 2020r.[4] Rząd wraz z prezydentem nie wysuwają realnych planów przeciwdziałania terroryzmowi ani zaprzestania walk plemiennych. I choć kadencja Deby kończy się w 2021r., zgodnie z zapisem konstytucji, może on spokojnie sprawować swój urząd dalej, nie bacząc na konieczność zatrzymania cyklu przemocy na tle etnicznym, powszechne ubóstwo, osłabioną gospodarkę oraz armię po starciach z terrorystami.dr Joanna SiekieraFaculty of LawUniversity of Bergen, Norwayhttps://www.uib.no/en/persons/Joanna.Siekiera[1] The CIA World Factbook (2020) https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cd.html [dostęp: 29.07.2020].[2] La Constitution de la Republique du Tchad Promulguee le 04 Mai 2018 (2018): https://www.presidence.td/fr-page-86-La_Constitution.html [dostęp: 29.07.2020].[3] Composition du gouvernement de la République du Tchad (2019) https://www.diplomatie.gouv.fr/fr/dossiers-pays/tchad/presentation-du-tchad/article/composition-du-gouvernement [dostęp: 29.07.2020].[4] Der Spiegel, 44 Boko-Haram-Kämpfer tot in Gefängnis gefunden (18.04.2020) https://www.spiegel.de/politik/ausland/tschad-boko-haram-kaempfer-tot-in-gefaengnis-gefunden-a-e5761292-347c-4043-b4aa-cd59e2cfa070 [dostęp: 29.07.2020].
