W niedzielę 22 listopada 2020 roku odbyły się wybory parlamentarne i prezydenckie w zachodnioafrykańskiej republice Burkina Faso. Były to drugie wybory, które odbyły się od czasu zamachu stanu i obalenia 27-letnich rządów Blaise Compaoré w 2015 roku. Wybory zgodnie z oczekiwaniami zakończyły się zwycięstwem w pierwszej turze urzędującego prezydenta Rocha Marca Christiana Kaboré, który zdobył 53,49% głosów oraz prezydenckiego ugrupowania Ludowy Ruch na rzecz Postępu[1], którego kandydaci zdobyli 55 na 127 miejsc w Zgromadzeniu Narodowym[2]. Natomiast główny kontrkandydat urzędującego prezydenta Zephirin Diabré zdołał uzyskać 29,65% głosów[3]. Politycy opozycji od początku kampanii wyborczej oraz już po ogłoszeniu wyników wskazywali na możliwości fałszerstwa oraz nieprawidłowości podczas wyborów. Jednak ostatecznie zaakceptowali oni ich wyniki [„Burkina Faso’s Kaboré wins re-election, according to full preliminary results” 2020]. Kwestia bezpieczeństwa była głównym problemem, który zdominował wybory powszechne w Burkina Faso. Kwestia ta jest związana z działalnością w krajach Sahelu organizacji terrorystycznej tzw. Państwa Islamskiego (ISIS/ISIL), Al-Kaidy oraz pozostałych, lokalnych muzułmańskich grup terrorystycznych, chociażby takich jak Ansarul Islam[4]. W rezultacie, Burkina Faso stała się nowym epicentrum terroryzmu w tym regionie. Dotychczas państwo to, w odróżnieniu od sąsiednich Mali lub Nigru, zdawała się być wolna od islamskiego terroryzmu. Lecz od kilku lat wyżej wspomniane organizacje regularnie infiltrują terytorium państwa dokonując zamachów terrorystycznych (największe w 2016 i 2017 roku w Wagadougu, stolicy Burkiny Faso czy zabicie 14 żołnierzy sił rządowych zaledwie miesiąc przed wyborami) oraz rekrutując nowych bojowników do swoich organizacji, zwłaszcza wśród członków marginalizowanej grupy etnicznej Fulani [„Burkina Faso holds elections amid fear of attacks” 2020]. W efekcie, grupa etniczna Fulani stała się celem ataków sił rządowych oraz organizacji samoobrony „Koglweogo”, składającej się głównie z członków dominującej grupy etnicznej Mossi[5]. Stało się to kolejnym czynnikiem destabilizacji państwa, prowadząc do możliwości powstania konfliktów etnicznych [„When the Soldiers Meant to Protect You Instead Come to Kill” 2020].Infiltracja terytorium Burkiny Faso przez organizacje islamskiego terroryzmu, doprowadziła do utraty kontroli nad niektórymi obszarami państwa (głównie północ) przez rząd centralny oraz migracji wewnętrznych i zewnętrznych osób zamieszkujących zagrożone części kraju. Szacuje się, że swoje miejsca zamieszkania musiało opuścić około 1 miliona osób, a na emigrację na przykład do sąsiedniego Wybrzeża Kości Słoniowej (WKS) udało się około 3,5 miliona osób z czego 1,7 ma prawo głosu [„Burkina Faso election takes place amid jihadist threat” 2020].Pierwsze problemy związane z bezpieczeństwem przeprowadzenia wyborów pojawiły się jeszcze podczas procesu rejestracji wyborców. Na skutek braku możliwości rejestracji na obszarach, na których rząd centralny utracił swoją kontrolę oraz wysokiej liczby migrantów wewnętrznych, 166000 nowych wyborców nie zostało zarejestrowanych [„In Burkina Faso’s election, security concerns and disenfranchised voters” 2020]. W stosunku do poprzednich wyborów z 2015 roku, łącznie nie zarejestrowano około 417465 wyborców [„Surrounded by war, Burkinabe civilians have votes taken away” 2020].W efekcie, pojawiły się wątpliwości co do sensu przeprowadzenia wyborów prezydenckich w takich warunkach. Sugerowano również zorganizowanie ich w innym terminie. Niemożność wzięcia udziału w wyborach dla tak dużej liczby wyborców, mogłoby podważyć legitymację samych wyborów. Ostatecznie, 25 sierpnia 2020 roku członkowie Zgromadzenia Narodowego przyjęli projekt ustawy o zmianie ordynacji wyborczej, której postanowienia przewidują, że w przypadku „siły wyższej lub wyjątkowych okoliczności” należycie stwierdzonych przez Radę Konstytucyjną, skutkujących niemożnością zorganizowania wyborów na części terytorium, wybory są uznawane za ważne na podstawie wyników z tylko tych lokali wyborczych, które zostały otwarte [„Burkina Faso: inquiétudes autour d'un projet de loi modifiant le code électoral” 2020]. Nie ulega wątpliwości, że wprowadzone zmiany w praktyce ułatwiły reelekcję R.M. Kaboré oraz osłabiły prawdopodobieństwo zakwestionowania wyborów przez opozycję z powodu nieotwarcia części lokali wyborczych. Obszary kraju, w których wybory nie mogły zostać przeprowadzone to głównie terytoria zamieszkiwane przez ludność grupy etnicznej Fulani, wrogiej prezydentowi R.M. Kaboré na skutek ataków sił rządowych oraz organizacji samoobrony „Koglweogo”. Co więcej, jeszcze w lipcu 2018 roku Zgromadzenie Narodowe uchwaliło projekt ustawy zmieniającej prawo wyborcze, tak aby utrudnić oddanie głosu w wyborach członkom diaspory. Na skutek tej zmiany zakazano używania powszechnej wśród emigrantów karty konsularnej – jako dokumentu tożsamości (będącego jednocześnie dokumentem rejestracyjnym podczas wyborów), wydawanego przez ambasadę obywatelom zarejestrowanym w jej jurysdykcji [„Burkina Faso’s Elections to Proceed Without the People” 2020]. Jedyną możliwością rejestracji stał się paszport, który kosztuje 200$ lub kwotę odpowiadającą średniej wysokości miesięcznego czynszu w Wagadugu [„Burkina Faso’s Elections to Proceed Without the People” 2020]. Nie wszyscy ze względów materialnych mają możliwość wyrobienia takiego dokumentu. Zmiana ta w założeniu miała uniemożliwić udział w głosowaniu emigrantom z Burkiny Faso, którzy są uznawani za krytycznych wobec rządów R.M. Kaboré [„Burkina Faso’s Elections to Proceed Without the People” 2020]. Na przykład w przywoływanym już przykładzie WKS spośród 980 000 posiadaczy karty konsularnej tylko 300 000 posiada krajowy dowód tożsamości, a 100 000 paszport [„Burkina Faso’s Elections to Proceed Without the People” 2020].Ostatecznie na podstawie oficjalnych danych organu odpowiedzialnego za przeprowadzenie wyborów: Commission Electorale Nationale Indépendante (CENI), do utworzonych list wyborców dodano 2,3 miliona osób, a łącznie na listach wyborców znalazło się ich 5,5 miliona [„Surrounded by war, Burkinabe civilians have votes taken away” 2020]. Aby umożliwić głosowanie migrantom wewnętrznym, powstały komisje wyborcze w zamieszkiwanych przez nich obozach [„Surrounded by war, Burkinabe civilians have votes taken away” 2020]. Rozmieszczono dodatkowe siły bezpieczeństwa, jednak dotyczyło to głównie Wagadugu. Przedstawiciele CENI wykorzystywali nawet helikopter, aby dostać się do jak największej liczby komisji wyborczych [„In Burkina Faso’s election, security concerns and disenfranchised voters” 2020]. Mimo to, w około 3000 komisjach wyborczych, wybory ze względów bezpieczeństwa wcale się nie odbyły [„Burkina Faso’s Kaboré wins re-election, according to full preliminary results” 2020]. Przez co, prawie 400 000 osób zostało pozbawionych możliwości zagłosowania. Nawet te komisje wyborcze, które zdołały otworzyć się jeszcze w niedzielę rano, niemalże natychmiast musiały ewakuować się z uwagi na zagrożenie terrorystyczne [„Burkina Faso election takes place amid jihadist threat” 2020]. Sytuacja ta dotyczyła zwłaszcza tych części kraju, nad którymi rząd centralny stracił kontrolę. Dżihadyści w dniu wyborów wydali komunikat zgodnie z którym, grożono śmiercią lub okaleczeniem wszystkim osobom, u których stwierdzą, że wzięli udział w wyborach powszechnych[6] [„Burkina Faso election takes place amid jihadist threat” 2020].Mimo rzeczywiście istniejących zagrożeń terrorystycznych, głosowanie ostatecznie przebiegło spokojnie. Nie zanotowano żadnych poważniejszych incydentów. Nie ulega jednak wątpliwości, że organizacje terrorystyczne skutecznie utrudniły przeprowadzenie wyborów, a prawdopodobieństwo zamachów było jak najbardziej realne. Całościowo zarejestrowano około 5,5 miliona wyborców, z czego zagłosowało ponad 3,3 milionów. Skuteczny częściowy paraliż wyborów, przez zagrożenia spowodowane działalnością terrorystów islamskich, stanowi w ich rękach istotny argument wskazujący ludności Burkina Faso na słabość instytucji państwa, ułatwiając jednocześnie rekrutację do tych organizacji. Ponadto mobilizuje to dżihadystów do dalszych ataków terrorystycznych oraz rozwoju swojej działalności na terytorium państwa. Zagrożenie bezpieczeństwa stało się także motywem dla rządzących elit politycznych związanych z prezydentem R.M. Kaboré, do wprowadzenia takich zmian w kodeksie wyborczym, pod pozorem których reelekcja prezydenta stała się zdecydowanie łatwiejsza. Podobne rozwiązania miały już miejsce chociażby w WKS, Ghanie, Gwinei czy Mali [„Burkina Faso’s Elections to Proceed Without the People” 2020]. Sytuacja związana z wyborami jednoznacznie pokazuje, że największymi wyzwaniami podczas drugiej kadencji R.M. Kaboré staną się: kwestia bezpieczeństwa, zażegnanie zagrożenia terrorystycznego oraz przywrócenie spójności, a także stabilności państwa. Historia praktyka polityczna Burkiny Faso, naznaczona częstymi zamachami stanu oraz niestabilnością wskazuje, iż będzie to skomplikowane i rozłożone w czasie zadanie.Bibliografia:2020,BurkinaFasoelectiontakesplaceamidjihadistthreat,[online:] https://www.bbc.com/news/world-africa-55014928 [dostęp: 7 grudnia 2020].2020,BurkinaFaso’sElectionstoProceedWithoutthePeople,[online:] https://globalriskinsights.com/2020/11/burkina-fasos-elections-to-proceed-without-the-people/ [dostęp: 7 grudnia 2020].2020,BurkinaFasoholdselectionsamidfearofattacks,[online:] https://www.aljazeera.com/news/2020/11/22/polls-open-in-burkina-faso-for-election-marred-by-violence [dostęp: 7 grudnia 2020].2020, Burkina Faso: inquiétudes autour d'un projet de loi modifiant le code électoral, [online:] https://www.rfi.fr/fr/afrique/20200826-burkina-changement-code-electoral-projet-loi-polemique [dostęp: 7 grudnia 2020].2020, Burkina Faso’s Kaboré wins re-election, according to full preliminary results, [online:] https://www.france24.com/en/africa/20201126-burkina-s-kabor%C3%A9-wins-re-election-according-to-full-preliminary-results [dostęp: 7 grudnia 2020].2020,ElectionGuide:BurkinaFaso(electionfor:AssembléeNationale),[online:] https://www.electionguide.org/elections/id/2819/ [dostęp: 7 grudnia 2020].2020,ElectionGuide:BurkinaFaso(electionforpresident),[online:] https://www.electionguide.org/elections/id/2501/ [dostęp: 7 grudnia 2020].2020, In Burkina Faso’s election security concerns and disenfranchised voters, [online:] https://www.thenewhumanitarian.org/news-feature/2020/11/2/africa-burkina-faso-elections-security-voters-extremist-groups [dostęp: 7 grudnia 2020].2020,Surroundedbywar,Burkinabecivilianshavevotestakenaway,[online] https://www.aljazeera.com/news/2020/10/6/amid-insecurity-voters-cannot-register-for-burkina-faso-polls [dostęp: 7 grudnia 2020].2020,WhentheSoldiersMeanttoProtectYouInsteadCometoKill,[online:] https://www.nytimes.com/2020/06/22/world/africa/burkina-faso-terrorism.html[dostęp:7 grudnia 2020].[1] Mouvement du peuple pour le progrès (MPP).[2] Szczegółowe wyniki wyborów do Zgromadzenia Narodowego znajdują się na stronie:https://www.electionguide.org/elections/id/2819/ [dostęp: 10 grudnia 2020]. [3] Szczegółowe wyniki wyborów prezydenckich znajdują się na stronie:https://www.electionguide.org/elections/id/2501/ [dostęp: 10 grudnia 2020].[4] Nazwa oznacza dosłownie „Obrońcy Islamu”. Organizacja terrorystyczna założona na północy Burkina Faso przez pochodzącego z grupy etnicznej Fulani islamskiego kaznodzieję Malama Ibrahima Dicko.[5] Grupa etniczna prezydenta R.M. Kaboré.[6] Takim dowodem stał się ślad atramentu na palcu, którego odcisk wykorzystywany jest zamiast podpisu na liście wyborców.
