Logo Thing main logo

Tag: same-sex marriage

Glosa

Legalizacja małżeństw jednopłciowych w Ekwadorze

24.11.2020

Wyrok Sądu Konstytucyjnego Sąd Konstytucyjny (Corte Constitucional) w Ekwadorze 12 czerwca 2019 r. przyjął za zgodne z ustawą zasadniczą zawieranie małżeństw cywilnych przez osoby tej samej płci[1]. Należy zaznaczyć, że decyzja Sądu nie była jednogłośna a podjęto ją stosunkiem głosów 5:4[2]. Sędziowie uznali również za niekonstytucyjne normy prawne stanowiące o tym, że małżeństwo jest umową między mężczyzną a kobietą. W ten sposób sprzeczny z Konstytucją[3] stał się art. 81 kodeksu cywilnego (Código Civil)[4], który stanowi, że małżeństwo jest uroczystą umową, na mocy której mężczyzna i kobieta łączą się, aby żyć razem, rozmnażać się i pomagać sobie nawzajem[5], a także art. 52 ustawy o zarządzaniu tożsamością i danymi osobowymi (Ley de Gestión de la Identidad y Datos Civiles), w którym podkreślono, że „małżeństwo jest związkiem między mężczyzną a kobietą i jest zawierane i rejestrowane w Dyrekcji Generalnej Urzędu Stanu Cywilnego. Poza terytorium Ekwadoru jest ono zawierane i zarejestrowany w przedstawicielstwie dyplomatycznym lub konsularnym, jeżeli co najmniej jedna z umawiających się stron jest Ekwadorczykiem”[6].Sprawa nr 0011-18-CN dotyczyła konsultacji w zakresie zgodności przepisów z Konstytucją, które uniemożliwiały parom tej samej płci zawarcie umowy małżeńskiej (małżeństwo egalitarne), z uwzględnieniem zarówno nakazów, jak i opinii wydanych przez Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka (MTPC) w opinii doradczej 24/17[7]. Decyzja podjęta została po ogłoszeniu przez MTPC wspomnianej opinii ustanawiającej prawa osób tej samej płci do zawierania małżeństw cywilnych. W jej wyniku, prowadzona przez Sąd Prowincji w Pichincha (Corte Provincial de Pichincha) sprawa Efraína Sorii i Javiera Benalcázara, trafiła do Trybunału Konstytucyjnego, celem rozstrzygnięcia tego precedensu. Izba Karna w Pichincha zwróciła się w sprawie możliwości zastosowania opinii doradczej MTPC 24/17 bez uprzednich reform zarówno w tekście konstytucyjnym, jak i w przepisach niższego rzędu dotyczących małżeństwa. Zatem sąd niższego rzędu zwrócił się do Sądu Konstytucyjnego w trybie konsultacji czy opinia doradcza MTPC, o którą Kostaryka wystąpiła w 2017 r. może być stosowana w Ekwadorze.Biorąc pod uwagę, że Konstytucja Ekwadoru stanowi, że w przypadku traktatów i innych międzynarodowych instrumentów dotyczących praw człowieka stosuje się zasadę ich nieograniczania oraz bezpośredniego stosowania i otwartości[8], nietrudno jest twierdzić, że prawa te są lepiej lub szerzej rozwinięte przez takie instrumenty niż w samej ustawie zasadniczej. Problem polega na ustaleniu, czy opinia doradcza MTPC ma charakter międzynarodowego instrumentu praw człowieka i czy, na mocy ustanowionej w niej zasady, konstytucyjna definicja małżeństwa może być poddana rozszerzeniu, a także czy tym samym będzie miała ona wpływ na polepszenie praw gwarantowanych na gruncie krajowym. Jeśli chodzi o wartość interpretacyjną opinii doradczych, Sąd Konstytucyjny przypomniał, że sam MTPC ustalił je jako wiążące dla organów państw, które podpisały AKPC. Ponadto uwzględniając fakt, że wcześniej w Ekwadorze stosowano opinie doradcze tego organu międzynarodowego, Sąd Konstytucyjny uznał, że prawa i gwarancje wynikające z autentycznej interpretacji AKPC, jak stwierdzono w opiniach doradczych, stanowią część ekwadorskiego systemu prawnego i muszą być przestrzegane w kraju przez wszystkie władze publiczne w zakresie ich kompetencji[9].W odniesieniu do zakresu interpretacji i marginesu swobody uznania art. 67 Konstytucji Ekwadoru, Sąd Konstytucyjny przyjął, że istnieje miejsce na kilka interpretacji tej normy i uznał za konieczne wybranie tej, w oparciu o opinię doradczą MTPC, która zapewnia lepszą i większą ochronę odpowiednich praw, w sposób „gwarantujący dostęp do wszystkich praw istniejących w krajowych systemach prawnych, w tym do zawarcia małżeństwa, w celu zapewnienia ochrony wszystkich praw rodzin tworzonych przez pary tej samej płci, bez dyskryminacji w porównaniu do rodzin tworzonych przez pary heteroseksualne”[10]. Dodatkowo sędziowie zgodzili się z MTPC co do ewoluującej interpretacji tekstów normatywnych, zgodnie z którą należy je traktować „jak żywe instrumenty” wykorzystując „aktualny kontekst i starając się zapewnić spełnienie ich celów”[11]. Ta teoretyczna perspektywa została wykorzystana przez inne sądy konstytucyjne i już w 1992 r. stała u podstaw decyzji Izby Konstytucyjnej Sądu Najwyższego Kostaryki, która orzekła, że „tam, gdzie [Konstytucja] używa sformułowań „mężczyzna” lub „kobieta”, oznacza to „osobę”, gdyż należy przyjąć prawną równości między mężczyznami i kobietami”[12].Zatem interpretację art. 67 Konstytucji Ekwadoru przez sędziów Sądu Konstytucyjnego należy rozumieć tak, że „formy małżeństwa nie mogą być wymienione wyczerpująco i zależą od rzeczywistości społecznej i narodowości, o której mowa. Zgodnie z tą samą zasadą ważne jest, aby członkowie rodziny byli związani prawnie lub faktycznie i opierali się na równości praw i możliwości swoich członków. Można zatem interpretować, że są to różne rodzaje rodzin chronione przez państwo i mogą być nimi: rodziny międzynarodowe, z osobami niepełnosprawnymi lub pozbawionymi wolności, rodziny heteroseksualne, rodziny zrekonstruowane, rodziny homoseksualne, a także inne, które mogą istnieć i funkcjonować w społeczeństwie”[13].W orzeczeniu Sądu Konstytucyjnego zaznaczono, że „wyraźne uznanie pary heteroseksualnej nie oznacza, że małżeństwo osób tej samej płci powinno być niezabezpieczone lub zabronione. W wielonarodowym państwie i w zróżnicowanym społeczeństwie nie może istnieć jedno i wyłączne pojęcie małżeństwa i należy wybrać taką interpretację, która pozwoli na korzystanie z praw jak największej liczbie osób”[14]. W rezolucji podkreślono, że opiera się ona na tekście konstytucyjnym, zgodnie z którym „sędziowie, organy administracyjne i urzędnicy służby cywilnej stosują bezpośrednio przepisy konstytucyjne oraz przepisy przewidziane w międzynarodowych instrumentach dotyczących praw człowieka, gdy są one korzystniejsze od tych, które zostały ustanowione w Konstytucji, nawet jeżeli strony nie odwołują się do nich w sposób wyraźny. Prawa zapisane w Konstytucji i międzynarodowych instrumentach dotyczących praw człowieka są niezwłocznie przestrzegane i stosowane. Nie można powoływać się na brak prawa lub nieznajomość zasad, aby uzasadnić naruszenie praw i gwarancji ustanowionych w Konstytucji, oddalić skargę wniesioną w ich obronie lub odmówić uznania tych praw”[15].Sąd Konstytucyjny, w takim samym kontekście, również 12 czerwca 2019 r., wyraził zgodę na zawarcie małżeństwa cywilnego dla Rubéna Salazara i Carlosa Verdesoto. Wydane zostały zatem dwa orzeczenia zezwalające na takie samo traktowanie małżeństw hetero- i homoseksualnych w kraju: jedno z nich dotyczy niekonstytucyjności artykułów dotyczących małżeństwa w kodeksie cywilnym i w ustawie o zarządzaniu tożsamością i danymi osobowymi, a drugie dotyczy zgodności opinii doradczej 24/17 Międzyamerykańskiego Trybunału Praw Człowieka z artykułem konstytucji Ekwadoru odnoszącym się do małżeństwa cywilnego. Zarówno w ustawach, jak i w Konstytucji, małżeństwo było rozważane tylko dla par heteroseksualnych.Wyrok spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem przez wspólnotę LGBTI, w tym przedstawiciela Sorii i Benalcázara przez Sądem Konstytucyjnym, który uznał decyzję za „krok w kierunku tolerancji i integracji” społeczeństwa LGBTI w Ekwadorze. Podobnie wypowiedziała się prawniczka z fundacji Pakta (Pakta) oraz Silueta X, która podkreśliła, że nie chodzi tylko o walkę o instytucję małżeństwa, ale także o równość, niedyskryminację i wykorzenienie dyskryminacji strukturalnej, której ludność LGBTI doświadcza w całej Ameryce Łacińskiej, a zwłaszcza w Ekwadorze[16]; a także dyrektor Obserwatorium Praw i Sprawiedliwości (Observatorio de Derechos y Justicia), która powiązała wyrok ze sprawiedliwym uznaniem praw obywatelskich dla wszystkich Ekwadorczyków[17].Istnieją również grupy, które sprzeciwiają się uznaniu małżeństw cywilnych przez osoby homoseksualne. Jedną z nich jest Platforma obywateli i rodzin zjednoczonych wartościami (Plataforma de ciudadanos y familias unidas por los valores). Ich stanowisko opiera się na argumentach wynikających z obowiązującej Konstytucji i przyjęcia w niej definicji małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny[18]. Mimo takiego stanu prawnego, podawane są kontrargumenty, według których Konstytucja nie zabrania zawierania małżeństw przez pary tej samej płci, gdyż wprost została przedstawiona tylko definicja małżeństwa heteroseksualnego, ale nie zakazano innego jej rodzaju.Krajowa Rada ds. Równości Międzypokoleniowej (Consejo Nacional para la Igualdad Intergeneracional, CNII) uznała, że decyzja Sądu Konstytucyjnego oznacza „postęp w zagwarantowaniu praw i uznaniu osób o zróżnicowanej płci w kraju i gratuluje tej decyzji, która przyczynia się do budowy bardziej sprawiedliwego, równego i integracyjnego społeczeństwa, które jest wynikiem walki działaczy i organizacji społecznych”[19]. Szef Biura Rzecznika Praw Obywatelskich (Defensoría del Pueblo) również wygłosił oświadczenie: „Doświadczamy historycznego postępu w dziedzinie praw człowieka dzięki decyzji Sądu Konstytucyjnego o zatwierdzeniu równych małżeństw cywilnych w kraju, ponieważ świadczy ona o szansach grup znajdujących się w trudnej sytuacji, które były dyskryminowane w trwającej walce o równość, ochronę prawną i wolny wybór”. Sam Rzecznik Praw Obywatelskich dodatkowo podkreślił, że dotychczas w Ekwadorze uznawano tylko małżeństwa heteroseksualne, zaś minimalną formę ochrony związkom innego rodzaju gwarantowały przepisy dotyczące konkubinatu[20].Droga do wyrokuW Ekwadorze od 1997 r. ma miejsce szereg wydarzeń, które wskazują na zmianę w korzystaniu z praw przez grupy LGBTI, generowane przez orzecznictwo, politykę i ustawodawstwo. Bez wątpienia początku takiego stanu rzeczy należy upatrywać w uznaniu niekonstytucyjności przepisów kodeksu karnego, co spowodowało zniesienie karalności za homoseksualną aktywność seksualną[21].Kolejnym krokiem było włączenie w 1998 r. do Konstytucji klauzuli o niedyskryminacji ze względu na orientację seksualną[22]. Dodatkowo wzmocniono normy przepisami przyjętymi przez Zgromadzenie Konstytucyjne z 2008 r.[23], chociaż w tekście Konstytucji przewidziano od samego początku, że małżeństwo jest związkiem, który może mieć miejsce między mężczyzną a kobietą, a zatem ograniczał de facto związki par tej samej płci.Założenia polityczne zawarte w Narodowym Planie Rozwoju (Plan Nacional de Desarrollo) na lata 2007-2010 zawierały zobowiązanie państwa do zapewnienia szczególnej ochrony osobom znajdującym się w trudnej sytuacji[24]. Z kolei wprowadzenie gwarancji dla związków faktycznych uznanych przez państwo, które mogły być tworzone również przez osoby tej samej płci, postawiło w doktrynie pytanie dotyczące możliwości zrównania ich co do praw i obowiązków instytucji małżeństwa[25]. Na potwierdzenie norm konstytucyjnych przytaczane były również przepisy kodeksu cywilnego[26] oraz ustawy organicznej o zarządzaniu tożsamością i danymi osobowymi[27]. Zakazy związane z dyskryminacją w stosunkach wynikających z prawa pracy także uwzględniają orientację seksualną jako jeden z czynników, który musi zostać wzięty pod uwagę, zarówno co do wynagrodzenia, jak i samego zatrudnienia[28]. Również w kodeksie karnym od 2014 r. kryminalizacji poddane zostały akty dyskryminacji i nienawiści, w tym te ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową[29].Krajowy program na rzecz kobiet i równości płci na lata 2013-2017 (Agenda Nacional de Mujeres y la Igualdad de Género 2013-2017) określał konkretne działania mające na celu zapewnienie rozwoju grup zróżnicowanych pod względem płci. W 2014 r. Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich przy wsparciu organizacji obywatelskich LGBTI opracowało Przewodnik metodologiczny Wirtualnego Kursu Praw Ludności LGBTI (Guía Metodológica para el Curso Virtual sobre los Derechos de la Población LGBTI), skierowany do urzędników służby cywilnej w ramach międzyinstytucjonalnej polityki LGBTI prowadzonej przez koordynujące ją Ministerstwo Rozwoju Społecznego (Ministerio de Desarrollo Social)[30]. W 2015 r. powołano Komisję ds. Monitorowania Przypadków Brutalnych Śmierci Osób LGBTI (Comisión de Seguimiento de casos de Muertes Violentas de Personas LGBTI) w odpowiedzi na doniesienia o przemocy i przestępczości zgłaszane przez niektóre organizacje społeczne[31]. W ustawie organicznej o zarządzaniu tożsamością i danymi osobowymi ustalona został procedura zmiany imion i nazwisk osób transseksualnych stanowiąc, że każda osoba, która ukończyła 18 lat, może samodzielnie zmienić swoje imię i nazwisko, kolejność nazwisk, usunąć jedno z dwóch, przed właściwym organem, a osoba pełnoletnia może jeden raz zmienić także płeć wybierając pomiędzy męską i żeńską. Do uwiarygodnienia tego aktu wymagana jest obecność dwóch świadków potwierdzających wolę wnioskodawcy[32].Z kolei w 2016 r. Ministerstwo Edukacji (Ministerio de Educación) zatwierdziło Kompleksową Politykę Publiczną dotyczącą osób LGBTI (Política Publica Integral para Personas LGBTI) i Plan Wdrożeniowy na lata 2016-2017 (Plan de Implementación 2016-2017), ustanawiając jako strategie: poprawę dostępu do edukacji na równych zasadach i traktowania bez dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową oraz promowanie wysokiej jakości edukacji wolnej od przemocy i bez dyskryminacji ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową na wszystkich poziomach systemu edukacji. W dziedzinie zdrowia porozumienie ministerialne nr 0125-2016 w sprawie podręcznika opieki zdrowotnej dla gejów, lesbijek, osób biseksualnych, transseksualnych i interseksualnych ustanawia mechanizmy zapobiegania dyskryminacji i przemocy wobec tej grupy[33].Ustawa organiczna o mobilności społecznej (Ley Orgánica de Movilidad Humana) została przyjęta w 2017 r. i uznała jako jedną z podstawowych zasad równość wobec prawa i niedyskryminację oraz zasadę non-refoulement gwarantującą, że żadna osoba ze względu na swoją orientację seksualną nie zostanie wykluczona lub że jej życie, wolność i integralność nie będą zagrożone[34]. Narodowy Plan Rozwoju na lata 2017-2021 (Plan Nacional de Desarrollo 2017-2021) ustanawia również eliminację dyskryminacji i wykluczenia społecznego we wszystkich jego przejawach, w szczególności machismo, homofobię, rasizm, ksenofobię i inne powiązane formy, poprzez działania afirmatywne i kompleksowe na rzecz budowy społeczeństwa integracyjnego, co pozwala społeczności LGBTI pozwać do sądu za opracowanie przez władzę działań i strategii sprzecznych z tymi zasadami[35].Jednakże, zarówno w tekście konstytucyjnym, jak i w kodeksie cywilnym, instytucja związku faktycznego nie ograniczała możliwości jego tworzenia wyłącznie dla par heteroseksualnych, gdyż jedynym wymogiem stawianym przed tego rodzaju relacją było niepozostawanie w małżeństwie oraz tworzenie stabilnego i monogamicznego związku. Dodatkowo, reforma kodeksu cywilnego w 2015 r. wyeliminowała warunek dwuletniego pożycia wspólnego do tego, aby móc zostać uznanym za konkubinat[36].Wyrok Sądu Konstytucyjnego z 2019 r. powiązany jest bezpośrednio ze sprawą pary działaczy na rzecz praw grupy LGBT, która w rok wcześniej udała się do Urzędu Stanu Cywilnego w Quito celem zawarcia małżeństwa. Z uwagi na to, że ekwadorski system prawny nie przewiduje takiej możliwości przez osoby tej samej płci, ich wniosek został odrzucony. W związku z tym para postanowiła wnieść powództwo o ochronę (amparo), gwarancję jurysdykcyjną chronioną przez art. 88 Konstytucji Ekwadoru, która także została odrzucona. W toku trybu odwoławczego, w drodze losowania, wyznaczony został do rozpatrzenia sprawy Sąd Prowincji w Pichincha i to właśnie ten trybunał postanowił zasięgnąć opinii Sądu Konstytucyjnego, zgodnie z ustawą organiczną o gwarancjach jurysdykcyjnych i kontroli konstytucyjnej (Ley Orgánica de Garantías Jurisdiccionales y Control Constitucional, LOGJCC)[37], co stało się bezpośrednią przyczyną do wydania przedmiotowego wyroku Sądu Konstytucyjnego.Stanowisko Międzyamerykańskiego Trybunału Praw Człowieka Opinia doradcza 24/17 z 24 listopada 2017 r., o którą wystąpiła Republika Kostaryki, znana również jako opinia doradcza w sprawie tożsamości i równości płci oraz niedyskryminacji par tej samej płci, jest orzeczeniem MTPC dokonującym interpretacji zakresu art. 11. 24, 185 i 246 Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka (AKPC) o uznaniu zmiany imienia i nazwiska osób, w zależności od tożsamości płciowej każdej z nich oraz uznaniu praw ekonomicznych wynikających ze związku między osobami tej samej płci. Opinia doradcza jest wiążąca dla państw, które podpisały AKPC, określając wprost ochronę więzi rodzinnych dla par tej samej płci. Ponadto MTPC uznał za stygmatyzujące tworzenie nowych danych prawnych dla par tej samej płci.Podstawą do wydania opinii był wniosek złożony 18 maja 2016 r. przez rząd Kostaryki, w celu ustalenia, czy Pakt z San José chroni uznanie zmian w nazwiskach osób, zgodnie z ich tożsamością płciową oraz czy kostarykański kodeks cywilny przewiduje optymalną procedurę dla tych osób, które chciały zdecydować się na zmianę nazwiska w zależności od ich tożsamości płciowej, a także czy AKPC uznaje i chroni prawa ekonomiczne wynikające z więzi między osobami tej samej płci[38]. W toku analizy przepisów prawa międzynarodowego MTPC przyznał pierwszeństwo obowiązkom rozszerzenia praw majątkowych na pary tej samej płci oraz zezwolił transseksualistom na zmianę ich nazwisk na dokumentach tożsamości zgodnie z ich identyfikacją płci. W 145-stronicowej opinii doradczej sędziowie stwierdzili również, że niedopuszczalne i dyskryminujące jest ustanowienie odrębnego reżimu prawnego tylko dla małżeństw osób tej samej płci. Z tego powodu domagali się, aby rządy zapewniły dostęp gwarantujący ochronę wszystkich praw rodzinom tworzonym przez pary tej samej płci bez dyskryminacji. Trybunał w historycznej decyzji orzekł, że prawo jednostki do bezpłatnego i szybkiego dostępu drogą administracyjną do zmiany nazwiska w zależności od własnej tożsamości płciowej jest prawem chronionym przez AKPC oraz że państwa członkowskie Międzyamerykańskiego Systemu Praw Człowieka powinny zagwarantować parom homoseksualnym dostęp do istniejących instytucji prawnych, w tym do małżeństwa.Inne kraje w regionie Ekwador stał się w 2019 r. piątym, po Argentynie, Urugwaju, Brazylii i Kolumbii, krajem w Ameryce Południowej, który zalegalizował równe małżeństwa na całym swoim terytorium. Wcześniej pary homoseksualne były uznawane tylko poprzez związek cywilny (unión civil), instytucję zatwierdzoną w 2008 r.[39] Wraz ze zwiększaniem się liczby państw latynoamerykańskich, które przyjęły rozwiązanie prawne zezwalające na regulację związków homoseksualnych, także w Ekwadorze podnoszono od dawna głosy domagające się podjęcia debaty na ten temat[40].Wydanie przez MTPC opinii doradczej nie zobowiązuje samo w sobie krajów, w których nie istnieje forma małżeństwa osób tej samej płci, do natychmiastowej zmiany prawa. Daje jednak podstawę prawną do domagania się przez nie takiego prawa w organach sądu międzynarodowego. Na dzień dzisiejszy występują w państwach regionu rozbieżności dotyczące regulacji prawnych w kontekście małżeństw homoseksualnych oraz praw im przysługujących. Warto podać przykład Argentyny, która jako pierwsza przyjęła szerokie uprawnienie, wraz z prawem do adopcji dzieci przez małżeństwa jednopłciowe. Na przeciwległym biegunie pozostaje Gujana, która jest jedynym krajem w Ameryce Południowej, w którym homoseksualizm mężczyzn jest nielegalny i uznawany za przestępstwo z mocy prawa za które grozi kara do dwóch lat więzienia[41]. Największe oczekiwania zmian w obszarze przepisów krajów dotyczą natomiast Boliwii, Salwadoru i Peru, które uwzględnią stanowisko międzynarodowego organu sądowego.Rok po wydaniu wyrokuOrzeczenie Sądu Konstytucyjnego w Ekwadorze stwierdziło niezgodność z konstytucją art. 81 kodeksu cywilnego i art. 52 ustawy o zarządzaniu tożsamością i danymi osobowymi. Dodatkowo przyjęto, że Zgromadzenie Narodowe powinno zmienić definicję instytucji małżeństwa w taki sposób, aby osoby tej samej płci mogły również zawierać związki formalne tego rodzaju.Po zatwierdzeniu dwóch orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego na korzyść małżeństw homoseksualnych w 2019 r., przez rok od tego precedensowego wyroku 122 pary tej samej płci zawarły w kraju małżeństwo, według danych z oficjalnego rejestru (Registro Civil, Identificación y Cedulación)[42]. Wcześniej osoby tej samej płci mogły zarejestrować swój związek partnerski w rejestrze cywilnym. Organizacje LGBTI w ramach rozpoczętej w 2013 r. kampanii „Równe małżeństwa obywatelskie, te same prawa” twierdziły, że pary tej samej płci są dyskryminowane, ponieważ nie mają dostępu do tych samych praw co pary heteroseksualne. Poza wymiarem ideologicznym, istotny wpływ na dużą liczbę zawieranych małżeństw homoseksualnych w Ekwadorze, w porównaniu do spadku zainteresowania związkami cywilnymi, ważny jest również aspekt finansowy, gdyż małżeństwo kosztuje o połowę mniej niż rejestracja związku faktycznego.Uwzględniając stanowisko organów międzynarodowych działających w regionie oraz tendencję państw latynoamerykańskich do liberalizacji stanowiska wobec praw cywilnych i reprodukcyjnych, wspieranych dodatkowo przez liczne organizacje społeczne działające na rzecz wspólnot LGBTI, należy spodziewać się kolejnych działań poszerzających uprawnienia w tym zakresie, nie tylko w samym Ekwadorze, ale również w tych krajach, które dotychczas nie ingerowały tak szeroko we własne przepisy związane z prawem rodzinnym.[1] Pełen tekst orzeczenia: https://portal.corteconstitucional.gob.ec/FichaRelatoria.aspx?numdocumento=11-18-CN/19 (dostęp: 01.11.2020).[2] Trybunał Konstytucyjny wyjaśnił w oświadczeniu, że większość, tzn. 5 sędziów głosujących za, uznała małżeństwo między osobami tej samej płci: Agustín Grijalva, Daniela Salazar, Karla Andrade, Ramiro Ávila i Alí Lozada. Z kolei sędziowie: Hernán Salgado, Carmen Correa, Enrique Herrería i Teresa Nuques opowiedzieli się przeciwko uznaniu równorzędnego małżeństwa osób homoseksualnych.[3] Ecuador, Constitución de la República del Ecuador, Decreto Legislativo No. 000, Registro Oficial 1 del 11 de agosto de 1998.[4] Kodeks cywilny został zmieniony w zakresie art. 81 Ley No. 43, opublikowaną w Registro Oficial Suplemento 256 z 18 sierpnia 1989 r.[5] Art. 81 kodeksu cywilnego: „Matrimonio es un contrato solemne por el cual un hombre y una mujer se unen con el fin de vivir juntos, procrear y auxiliarse mutuamente”.[6] Art. 52 in capito ustawy o zarządzaniu tożsamością i danymi osobowymi: „El matrimonio es la unión entre un hombre y una mujer y se celebra e inscribe ante la Dirección General de Registro Civil, Identificación y Cedulación. Fuera del territorio ecuatoriano, se celebra e inscribe ante el agente diplomático o consular, si al menos uno de los contrayentes es ecuatoriano”.[7] https://www.corteidh.or.cr/docs/opiniones/seriea_24_esp.pdf (dostęp: 02.11.2020).[8] Art. 417 Konstytucji: „Los tratados internacionales ratificados por el Ecuador se sujetarán a lo establecido en la Constitución. En el caso de los tratados y otros instrumentos internacionales de derechos humanos se aplicarán los principios pro ser humano, de no restricción de derechos, de aplicabilidad directa y de cláusula abierta establecidos en la Constitución”.[9] C. Alfonso, La obligatoriedad de las decisiones de la Corte Interamericana de Derechos Humanos desde la perspectiva de distintos países de América del Sur, [w:] Sistema interamericano de protección de los derechos humanos y derecho penal internacional, Grupo Latinoamericano de Estudios sobre Derecho Penal Internacional, Montevideo 2010, s. 71-71.[10] Zob. nr 8 uzasadnienia: „De acuerdo a los artículos 1.1, 2, 11.2, 17 y 24 de la Convención es necesario que los Estados garanticen el acceso a todas las figuras ya existentes en los ordenamientos jurídicos internos, incluyendo el derecho al matrimonio, para asegurar la protección de todos los derechos de las familias conformadas por parejas del mismo sexo, sin discriminación con respecto a las que están constituidas por parejas heterosexuales, en los términos establecidos en los párrafos 200 a 228”.[11] Zob. pkt. 58: „Además, la Corte ha reiteradamente señalado que los tratados de derechos humanos son instrumentos vivos, cuya interpretación tiene que acompañar la evolución de los tiempos y las condiciones de vida actuales. Tal interpretación evolutiva es consecuente con las reglas generales de interpretación dispuestas en el artículo 29 de la Convención Americana, así como las establecidas por la Convención de Viena sobre el Derecho de los Tratados”.[12] Orzeczenie N° 2012-05590 z 2 maja 2012 r.; zob. J.E. Romero Pérez, Sentencias de la Corte Interamericana de Derechos Humanos y de la Sala Constitucional de Costa Rica sobre identidad de género e igualdad y no discriminación a parejas del mismo sexo, „Revista de Ciencias Jurídicas”, n. 148/2019, s. 157-202; A. Cambronero Torres, Momento hermeneútico del juez constitucional, „Revista de Ciencias Jurídicas”, n. 131/2013, s. 43-68.[13] Pkt. 51: „La Constitución, en su artículo 67, aborda dos instituciones relacionadas pero diferenciadas: la familia y el matrimonio. En cuanto a la familia, la Constitución parte de dos principios que informan todo su contenido: la diversidad y la igualdad de derechos de sus miembros. De ahí que se reconozca a la familia "en sus diversos tipos", con diversos fines y que pueden constituirse "por vínculos jurídicos y de hecho", basado en la igualdad de derechos y oportunidades de sus integrantes. En lo diverso, además, hay que considerar que Ecuador es un Estado plurinacional y que en cada nacionalidad puede haber distintas concepciones de familia. Esto quiere decir que la Constitución no reconoce un concepto único y excluyente de familia, y que, al ser el núcleo fundamental de la sociedad, toda familia es importante”.[14] Pkt. 53: „En este contexto, cuando la Constitución reconoce "lafamilia en sus diversos tipos" (artículo 67), se debe entender que esos tipos no pueden enumerarse taxativamente y depende de la realidad social y de la nacionalidad de que se trate. Lo importante, de acuerdo a la misma norma, es que los miembros de una familia "se constituirán por vínculos jurídicos o de hecho y se basarán en la igualdad de derechos y oportunidades de sus integrantes.'"' Entonces, se puede entender que los diversos tipos de familia tienen protección del Estado y pueden ser familias transnacionales, con jefas de hogar, con personas con discapacidad o privadas de libertad, familias heterosexuales, familias ensambladas, familias ampliadas y familias homosexuales, y más que puedan existir y manifestarse en la sociedad”.[15] Art. 426 Konstytucji: „Todas las personas, autoridades e instituciones están sujetas a la Constitución. Las juezas y jueces, autoridades administrativas y servidoras y servidores públicos, aplicarán directamente las normas constitucionales y las previstas en los instrumentos internacionales de derechos humanos siempre que sean más favorables a las establecidas en la Constitución, aunque las partes no las invoquen expresamente. Los derechos consagrados en la Constitución y los instrumentos internacionales de derechos humanos serán de inmediato cumplimiento y aplicación. No podrá alegarse falta de ley o desconocimiento de las normas para justificar la vulneración de los derechos y garantías establecidos en la Constitución, para desechar la acción interpuesta en su defensa, ni para negar el reconocimiento de tales derechos”.[16] https://siluetax.org/2019/06/12/boletin-de-prensa-corte-constitucional-de-ecuador-aprueba-el-matrimonio-homosexual/ (dostęp: 05.11.2020).[17] https://twitter.com/corteconstecu/status/1111655231971037186?lang=pl (dostęp: 05.11.2020)[18] J. Larrea Holguín, Reformas sobre el Matrimonio en la Ley No. 43, „Revista Jurídica” 1990, https://www.revistajuridicaonline.com/wp-content/uploads/1990/02/1_Reformas_Sobre_El_Matrimonio.pdf (dostęp: 10.11.2020).[19] https://twitter.com/CN_Igualdad/status/1138981404493135873?ref_src=twsrc%5Etfw%7Ctwcamp%5Etweetembed%7Ctwterm%5E1138981404493135873%7Ctwgr%5E&ref_url=https%3A%2F%2Fwww.elcomercio.com%2Factualidad%2Fcorte-constitucional-aprobacion-matrimonio-igualitario.html (dostęp: 10.11.2020).[20] https://www.elcomercio.com/actualidad/corte-constitucional-aprobacion-matrimonio-igualitario.html (dostęp: 05.11.2020).[21] W sprawie nr 111-97-TC , Sąd zniósł pierwszy paragraf art. 516 kodeksu karnego. W 2016 r. ustanowiono, jako formę uhonorowania tego wydarzenia, 27 listopada Narodowym Dniem Różnorodności Płci (Día Nacional de la Diversidad Sexual-Genérica).[22] Art. 23, pkt. 3 Konstytucji: „Sin perjuicio de los derechos establecidos en esta Constitución y en los instrumentos internacionales vigentes, el Estado reconocerá y garantizará a las personas los siguientes: La igualdad ante la ley. Todas las personas serán consideradas iguales y gozarán de los mismos derechos, libertades y oportunidades, sin discriminación en razón de nacimiento, edad, sexo, etnia, color, origen social, idioma; religión, filiación política, posición económica, orientación sexual; estado de salud, discapacidad, o diferencia de cualquier otra indole”.[23] Art. 3 pkt. 1 dotyczący elementów ustrojowych państwa, art. 11 ust. 2 jako zasady realizacji oparte na niedyskryminacji w zakresie orientacji seksualnej i tożsamości płciowej, art. 66 ust. 4 jako część prawa do formalnej i materialnej równości, art. 83 ust. 4 jako część obowiązków obywatelskich.[24] Zasad 2, cel 6: „La supresión de toda forma de discriminación, exclusión o subordinación por opción sexual, género, raza, edad, situación geográfica, discapacidad o creencias”; https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2013/09/Plan-Nacional-Desarrollo-2007-2010.pdf (dostęp: 06.11.2020).[25] Por. art. 37 Konstytucji: „El Estado reconocerá y protegerá a la familia como célula fundamental de la sociedad y garantizará las condiciones que favorezcan integralmente la consecución de sus fines. Esta se constituirá por vínculos jurídicos o de hecho y se basará en la igualdad de derechos y oportunidades de sus integrantes”.[26] Art. 22 kodeksu cywilnego: „La unión estable y monogámica de un hombre y una mujer, libres de vínculo matrimonial con otra persona, que formen un hogar de hecho, por el lapso y bajo las condiciones y circunstancias que señala éste Código, generará los mismos derechos y obligaciones que tienen las familias constituidas mediante matrimonio, inclusive en lo relativo a la presunción legal de paternidad, y a la sociedad conyugal. La unión de hecho estable y monogámica de más de dos años entre un hombre y una mujer libres de vínculo matrimonial, con el fin de vivir juntos, procrear y auxiliarse mutuamente, da origen a una sociedad de bienes”.[27] Art. 56 o zarządzaniu tożsamością i danymi osobowymi: „Se reconoce la Unión de Hecho bajo las condiciones y circunstancias que señala la Constitución de la República y la ley. La unión de hecho no actualizará el estado civil mientras la misma no se registre en la Dirección General de Registro Civil, Identificación y Cedulación, en cuanto habilita a las personas a ejercer derechos o contraer obligaciones civiles”.[28] Art. 79 kodeksu pracy: „A trabajo igual corresponde igual remuneración, sin discriminación en razón de (…) orientación sexual (…) la especialización y práctica en la ejecución del trabajo se tendrán en cuenta para los efectos de la remuneración”.[29] Art. 176 kodeksu karnego: „La persona que salvo los casos previstos como políticas de acción afirmativa propague practique o incite a toda distinción, restricción, exclusión o preferencia en razón de (…) identidad de género u orientación sexual, (…) será sancionada con pena privativa de libertad de uno a tres años”; art. 177 kodeksu karnego: „La persona que cometa actos de violencia física o psicológica de odio, contra una o más personas en razón de su (…) identidad de género u orientación sexual, (…) será sancionada con pena privativa de libertad de uno a tres años”.[30] B. Freire, J. Fernández, Informe sobre la situación de los Derechos Humanos de las personas lesbianas, gays, bisexuales, trans e intersex, en el Ecuador 2017, Quito 2018, s. 57.[31] W skład Komisji wchodzą przedstawiciele: Biura Prokuratora Generalnego, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Krajowej Dyrekcja Policji Krajowej ds. Przestępstw przeciwko Życiu, Brutalnym Zabójstwom, Zaginięciom, Wymuszeniom i Porwaniom, Biura Rzecznika Praw Obywatelskich.[32] Art. 94 in fine ustawy organicznej o zarządzaniu tożsamością i danymi osobowymi: „Voluntariamente, al cumplir la mayoría de edad y por una sola vez, la persona por autodeterminación podrá sustituir el campo sexo por el de género que puede ser: masculino o femenino. El acto se realizará en presencia de dos testigosque acrediten una autodeterminación contraria al sexo del solicitante y por al menos dos años, de acuerdo con los requisitos que para el efecto se determinen en esta Ley y su reglamento. Este cambio no afectará los datos del registro personal único de la persona relativos al sexo. De darse esta situación, el peticionario podrá solicitar el cambio en los nombres a causa de la sustitución del campo sexo por el de género”. W 2017 r. Sąd Konstytucyjny wydał orzeczenie w sprawie nr 0288-12 PE z wniosku Bruno Paolo Calderóna, który od 2001 r. zwracał się wielokrotnie do pracowników Urzędu Stanu Cywilnego w Manabí oraz sądów o sprostowanie jego płci w dowodzie osobistym. Ostatecznie zdecydował się wystąpić do Sądu Konstytucyjnego z nadzwyczajną skargą o ochronę, Trybunał przychylił się do jego wniosku i stwierdził naruszenie prawa do skutecznej ochrony sądowej, sprawiedliwego procesu w odniesieniu do odpowiedniego uzasadnienia, swobodnego rozwoju osobowości i tożsamości, przewidzianych w art. 75, 76, ust. 7 pkt 1 i 66, ust. 4 i 28 Konstytucji Republiki Ekwadoru. Z kolei, w 2018 r., Sąd Konstytucyjny zdecydował w sprawie nr 1692-12-EP, postanowieniem nr 184-18-SEP-CC, na korzyść uczestników Nicoli Susan Rothom i Helen Louise Bicknell, matek Satyi Amani Bicknell Rothom. W 2012 r. złożyły wniosek do rejestru cywilnego o wpisanie ich córki z nazwiskami obu matek, ale został on odrzucony, a sądu niższej instancji nie przyjęły skargi do rozpatrzenia.[33] https://vlex.ec/vid/apruebese-expidese-manual-atencion-662964089 (dostęp: 06.11.2020).[34] Art. 2 ustawy organicznej o mobilności społecznej: „(…) Todas las personas en movilidad humana que se encuentren en territorio ecuatoriano gozan de los derechos reconocidos en la Constitución, instrumentos internacionales ratifi cados por el Ecuador y la ley. Ninguna persona será discriminada por su condición migratoria, origen nacional, sexo, género, orientación sexual u otra condición social, económica o cultural (…)”.[35] Polityka 2.1.: „Erradicar la discriminación y la exclusión social en todas sus manifestaciones, especialmente el machismo, la homofobia, el racismo, la xenofobia y otras formas conexas, mediante acciones afirmativas y de reparación integral para la construcción de una sociedad inclusiva”; https://www.planificacion.gob.ec/wp-content/uploads/downloads/2017/10/PNBV-26-OCT-FINAL_0K.compressed1.pdf (dostęp: 06.11.2020).[36] A. Barahona, Igualdad, familia y matrimonio en la Constitución ecuatoriana de 2008, „Revista de Derecho”, No. 23/2015, s. 69-94.[37] Art. 142 ustawy organiczną o gwarancjach jurysdykcyjnych i kontroli konstytucyjnej: „(…) En consecuencia, cualquier jueza o juez, de oficio o a petición de parte, sólo si tiene duda razonable y motivada de que una norma jurídica es contraria a la Constitución o a los instrumentos internacionales de derechos humanos que establezcan derechos más favorables que los reconocidos en la Constitución, suspenderá la tramitación de la causa y remitirá en consulta el expediente a la Corte Constitucional, la que en un plazo no mayor a cuarenta y cinco días resolverá sobre la constitucionalidad de la norma”.[38] A. Cabanillas Sánchez, Derecho a la constitución de la familia y a su protección, „Revista Electrónica Iberoamericana”, vol. 13, Edición Especial, 2019, http://www.urjc.es/ceib/ (dostęp: 13.11.2020).[39] https://public.flourish.studio/visualisation/399573/?utm_source=showcase&utm_campaign=visualisation/399573 (dostęp: 06.11.2020).[40] W badaniach statystycznych przeprowadzonych w 2018 r. w Ekwadorze okazało się, że 3 na 100 związków faktycznych było między osobami tej samej płci, zgodnie z danymi z rejestru cywilnego Choć liczba ta nie jest wysoka, to ukazuje istnienie modeli związków poza tradycyjnym schematem rodziny.[41] W 2016 r. Belize uchyliło przepisy dotyczące sodomii.[42] https://www.registrocivil.gob.ec/# (dostęp: 06.11.2020).

`