Od czasu ogłoszenia niepodległości w 1960 roku Nigeria odgrywa istotną rolę w promowaniu regionalnej stabilności oraz rozwoju gospodarczego. Jest wiodącym członkiem zarówno Unii Afrykańskiej, jak i Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej (ang. Economic Community of West African States, ECOWAS). Nigeria jest również jednym z najbardziej zaangażowanych uczestników misji pokojowych Organizacji Narodów Zjednoczonych[1]. Na poziomie regionalnym wniosła wkład w różne wysiłki na rzecz budowania i utrzymywania pokoju na kontynencie afrykańskim w takich miejscach jak Somalia, Sierra Leone i Liberia[2].W 1999 roku, kiedy to Nigeria powróciła do rządów cywilnych, po szesnastoletnim okresie przywództwa wojskowego, kraj przyjął demokratyczny system rządów. Przemiana ta była wynikiem porozumienia zawartego w 1999 roku[3], po śmierci brutalnego dyktatora, Sani Abachy. Jedno z głównych założeń transformacji zakładało, że prezydentura miała zmieniać się co osiem lat pomiędzy południem a północą państwa.Północna Nigeria, która podzielona jest obecnie na kilka stanów i trzy strefy geopolityczne[4], jest w większości muzułmańska. Jej tereny stanowiły centrum przedkolonialnego imperium islamskiego zwanego kalifatem Sokoto. Południe, to z kolei zróżnicowany etnicznie region obejmujący kolejne trzy strefy geopolityczne[5], które są w dużej mierze chrześcijańskie.Konsekwencją nieformalnego porozumienia z 1999 roku było to, że jeśli kandydat na prezydenta wyznawał wiarę chrześcijańską, to kandydatem na wiceprezydenta powinien być muzułmanin i na odwrót. Choć przepis nigdy nie stał się przedmiotem prawa, został jednak włączony do regulaminu rządzącej wówczas Ludowej Partii Demokratycznej (ang. Peoples Democratic Party, PDP). Druga główna partia polityczna, obecnie pod nazwą Kongres Wszystkich Postępowców (ang. All Progressives Congress, APC), nigdy jednak formalnie nie przyjęła tej zasady. Niepisana umowa złagodziła secesjonistyczną presję ze strony południa, która nasiliła się podczas dziesięcioleci rządów wojskowych pod wodzą dyktatorów z północy[6]. Przez pewien czas ten mechanizm naprzemiennej władzy pomagał utrzymać pokój w tym zróżnicowanym pod względem etnicznym kraju z ponad pięćset różnymi językami[7].W 2005 i 2006 roku urzędujący ówcześnie prezydent, Olusegun Obasanjo starał się zmienić konstytucję, tak aby mógł ubiegać się o trzecią kadencję[8]. Gdyby to zrobił, naruszona zostałaby zasada zmiany co osiem lat między południem a północą. Zamiary Obasanjo nie doszły jednak do skutku, a na jego następcę wybrano w 2007 roku, Umaru Yar’Adua, muzułmanina z północy. Jednak kiedy Yar’Adua zmarł, podczas reszty jego kadencji urząd sprawował chrześcijański wiceprezydent, pochodzący z południowych terenów, Goodluck Jonathan. Na północy oczekiwano, że Jonathan nie będzie kandydował w 2011 roku, ponieważ nadeszła kolej na zmianę, a główni kandydaci na prezydenta będą wywodzić się z północy kraju.Jonathan Goodluck finalnie zdecydował się na udział w wyborach, wygrywając je. Niemniej jednak, nim to nastąpiło, w zamieszkach na północy Nigerii zginęło kilkaset osób, po tym, jak partia PDP pozwoliła mu wystartować. Przeciwnicy Goodluck’a przeszli do opozycyjnego ugrupowania APC, które Muhammadu Buhari, obecny Prezydent, poprowadził do zwycięstwa w 2015 roku.Wybory prezydenckie z 2019 rokuW 2019 roku Buhari ponownie wygrał wybory, jednak charakteryzowały się one rażącym sfałszowaniem, podobnie jak głosowania z lat 1999, 2003, 2007 oraz 2011. Podczas wyborów prezydenckich w 2019 roku bezpieczeństwo i gospodarka były kluczowymi kwestiami, które zdominowały kampanię. Przez ponad dekadę Boko Haram – grupa terrorystyczna z północno-wschodniej Nigerii – pustoszyła kraj. Chociaż obecny rząd odniósł znaczące sukcesy w wojnie z terroryzmem w pierwszych dwóch latach działania swojej administracji, pojawienie się w 2016 roku w Afryce Zachodniej odłamu Boko Haram o nazwie Prowincja Afryki Zachodniej Państwa Islamskiego (ang. Islamic State West Africa Province, ISWAP) zwiększyło wyzwania w zakresie bezpieczeństwa, przed którymi stoi Nigeria. Gospodarka Nigerii także budziła niepokój wyborców. W latach 2014-2020, PKB spadł z 546 miliardów dolarów do 432 miliardów dolarów[9].W wyborach 2019 roku wzięło udział aż siedemdziesięciu trzech kandydatów na prezydenta[10], ale prawdziwa rywalizacja toczyła się między urzędującym prezydentem, Mohammadu Buhari z APC a byłym wiceprezydentem, Atiku Abubakarem. Buhari wygrał wyścig o urząd prezydenta z dużą przewagą, zdobywając 56% oddanych głosów[11].Pomimo dużej popularności Abubakara, trzy kluczowe kwestie przyczyniły się do przegranej kandydata PDP. Po pierwsze, program prywatyzacji byłego wiceprezydenta nie został dobrze przyjęty przez Nigeryjczyków. Atiku obiecał stworzyć miejsca pracy i sprzedać krajową korporację naftową, Nigerian National Petroleum Corporation. Chociaż sprzedaż wysoce nieefektywnej korporacji może być dobrą opcją dla kraju, osiągnięcia byłego wiceprezesa wzbudziły wątpliwości dużej części Nigeryjczyków. Atiku był wcześniej odpowiedzialny za częściową prywatyzację krajowego sektora elektroenergetycznego, który pozostaje w stanie agonalnym. W całym kraju krążyły również pogłoski, że sprzeda cenny majątek kraju swoim współpracownikom. To zmusiło Atiku do konfrontacji z zarzutami podczas kilku wywiadów w ramach kampanii przedwyborczej. Po drugie, kalkulacje polityczne – zwłaszcza w południowo-zachodnim regionie kraju – działały przeciwko byłemu wiceprezydentowi. Od 1999 roku, kiedy Nigeria powróciła do demokracji po szesnastu latach rządów wojskowych, prezydentom konstytucyjnie przyznano maksymalnie dwie czteroletnie kadencje. Prezydent Buhari, mieszkaniec północy, zakończył już swoją pierwszą czteroletnią kadencję. W związku z tym pojawiły się obawy, że głosowanie na Atiku, który również pochodzi z północy, może potencjalnie zakłócić porozumienie dotyczące naprzemiennej władzy. Wielu mieszkańców południowych terenów obawiało się, że jeśli Atiku wygra, a następnie będzie kontynuował drugą kadencję, państwo może stanąć w obliczu dwunastu kolejnych lat rządów północy. To założenie skłoniło wielu wyborców z południa do wystąpienia przeciwko Atiku.Prezydent musiał też zdobyć co najmniej 25% głosów oddanych w dwudziestu czterech stanach. Prezydent Buhari z Kongresu Wszystkich Postępowców został ponownie wybrany w lutym 2019 roku, zdobywając 53%[12]. Kandydat Partii Ludowo-Demokratycznej zdobył z kolei 39%[13]. Nieufność społeczeństwa wzbudziło również tygodniowe opóźnienie w głosowaniu, które dodatkowo podważyło zaufanie do Niezależnej Państwowej Komisji Wyborczej Nigerii. Zagrożenia i ingerencje w proces wyborczyNigeria mierzy się z działalnością ugrupowania terrorystycznego, Boko Haram od 2002 roku[14], czyli od momentu jego utworzenia. Rebelianci działają na obszarze północno-wschodniej Nigerii, a także w Czadzie, Nigrze i Kamerunie.We wrześniu 2021 roku, nigeryjskie wojsko poinformowało, że w ostatnich tygodniach poddało się ponad 6000 bojowników i członków ich rodzin, co oznacza jedną z największych dezercji od rozpoczęcia 12-letniej rebelii[15]. Masowe dezercje nastąpiły również po doniesieniach o śmierci przywódcy Boko Haram, Abubakara Shekau w maju br., którego kontrola nad grupą została znacznie osłabiona w ostatnich latach, ponieważ odłam ugrupowania znany jako ISWAP zyskał na znaczeniu.Prezydent Buhari w marcu 2018 roku ogłosił gotowość swojego rządu do zaakceptowania „bezwarunkowego złożenia broni przez każdego członka grupy Boko Haram, który wykazuje silne zaangażowanie w tym zakresie”[16]. Wielu Nigeryjczyków skrytykowało jednak ten ruch, obawiając się, że uwolnienie byłych bojowników Boko Haram do ludności cywilnej może przynieść efekt przeciwny do zamierzonego i doprowadzić do zrekrutowania większej ilości osób do organizacji.Od 1999 roku, kiedy kraj zerwał z rządami wojskowymi, w Nigerii wybory miały miejsce już pięć razy, żadne nie obyły się jednak bez kontrowersji. W celu uwiarygodnienia wyborów, dopuszczono do użytku przenośne elektroniczne urządzenie uwierzytelniające głosowanie, skonfigurowane do odczytu stałych kart wyborczych (ang. permanent voters card, PVC) wydanych przez Niezależną Państwową Komisję Wyborczą Nigerii (ang. Independent National Electoral Commission, INEC).Korzystanie z czytników kart elektronicznych zmniejszyło częstotliwość manipulacji wyborczych, które charakteryzowały poprzednie głosowania. Czytniki zostały po raz pierwszy użyte w wyborach w 2015 roku. Przed wprowadzeniem czytników kart wyniki wskazywały na większą ilość głosów oddanych niż łączna liczba zarejestrowanych wyborców. To dlatego, że wybory obfitowały w liczne nieprawidłowości. Niższy odsetek głosów oddanych w ostatnich dwóch wyborach wskazuje, że korzystanie z czytników kart elektronicznych ograniczyło występowanie wielokrotnego głosowania oraz głosowania nieletnich. Pomimo rekordowej liczby zarejestrowanych wyborców w 2019 roku frekwencja wyborcza była stosunkowo niska i wyniosła 35,6% – co wskazuje, że głosowanie elektroniczne zmniejszyło manipulacje wyborcze i uczyniło wybory bardziej wiarygodnymi[17]. Jednak prawdopodobnie największym czynnikiem wpływającym na skrajnie niską frekwencję było poczucie, że wygrana któregokolwiek z kandydatów i tak nie doprowadzi do znaczących zmian. Według badania Pew Research Center z 2019 roku, aż 72% Nigeryjczyków uznało większość polityków za skorumpowanych, a 57% stwierdziło, że niezależnie od tego, kto wygrywa wybory, niewiele się zmienia[18].Protesty Swoje niezadowolenie z elit politycznych obywatele Nigerii wielokrotnie wyrażali poprzez liczne demonstracje. W październiku 2020 roku Nigeryjczycy rozpoczęli protesty, których hasłem przewodnim był slogan #EndSARS często umieszczany na banerach trzymanych przez demonstrujących. Fundamentalną przyczyną społecznego sprzeciwu były działania prowadzone przez Specjalny Oddział Przeciwdziałania Napadom (ang. Special Anti-Robbery Squad, SARS). Jednostka policyjna została formalnie utworzona w 1992 roku w celu zmniejszania napadów z bronią w ręku, będących wówczas poważnym problemem m.in. w największym mieście kraju oraz dawnej stolicy – Lagos. We wczesnych latach SARS odniósł imponujące osiągnięcia, likwidując kilka brutalnych gangów. Po pierwszej dekadzie istnienia słabo nadzorowana jednostka zaczęła jednak stopniowo wykazywać swój malejący profesjonalizm i rosnącą brutalność. Część personelu podjęła się zastraszania, aresztowania, a nawet mordowania obywateli. W wielu przypadkach funkcjonariusze SARS, z reguły podczas nieautoryzowanych patroli ulicznych, uprowadzali młodych ludzi, zmuszając ich do dokonywania przelewów bankowych przez internet lub prowadząc ich do bankomatów w celu opróżnienia środków finansowych ze swoich kont jako warunek odzyskania wolności[19].Choć część protestujących skupiała się jedynie na pojedynczym problemie zakończenia brutalności policji, rosła jednak liczba osób, które domagały się reform, dotyczących zwłaszcza polityki gospodarczej i bezpieczeństwa. Wielu młodych Nigeryjczyków postrzegało trwały protest jako jedyny sposób na pociągnięcie rządzących do odpowiedzialności za wysokie bezrobocie, wzrastającą inflację i pogłębiającą się biedę. Sytuacja, która rozpoczęła się od protestu przeciwko jednej jednostce policji, przerodziła się w kryzys, uwidaczniający niepowodzenia Prezydenta Buhariego oraz jego poprzedników.Jeszcze przed pandemią, która jedynie pogorszyła sytuację w kraju, ludność Nigerii źle postrzegała swoich polityków. Badanie Pew Research Center przeprowadzone na początku 2019 roku wykazało, że aż 60% Nigeryjczyków nie jest zadowolonych z funkcjonowania demokracji w państwie[20]. W czerwcu 2021 roku ponownie wybuchły demonstracje. Miały one miejsce w 22. rocznicę demokratycznych rządów i pierwszą rocznicę uznania 12 czerwca za Dzień Demokracji. Nigeryjczycy wraz z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego wyrazili dezaprobatę w związku z pogarszającym się stanem ubóstwem i innymi wyzwaniami zagrażającymi jedności kraju. Protesty pojawiły się w momencie, gdy rząd federalny walczył o ograniczenie terroryzmu, porwań i agitacji separatystycznych w całym kraju.Wybory w 2023 rokuPaństwowa Komisja Wyborcza Nigerii ogłosiła w marcu br., że kolejne wybory odbędą się 18 lutego 2023 roku[21]. W rządzącej partii, Kongresie Wszystkich Postępowców i opozycyjnej Ludowej Partii Demokratycznej rozpoczęły się już polityczne przepychanki, aby zobaczyć, kto może go zastąpić Buhari’ego po dwóch kadencjach. Zgodnie z nieformalnym porozumieniem w kolejnych wyborach to południowa część kraju powinna wyłonić następnego prezydenta, aby podtrzymać jedność Nigerii oraz z racji tego, że Buhari, kończąc swoją kadencję w 2023 roku, sprawowałby swój urząd już przez osiem lat.Przedwyborcze napięcia społeczne stają się coraz bardziej widoczne, czego rezultatem są ataki na lokalne biura Państwowej Komisji Wyborczej. Choć żadna grupa nie przyznała się do odpowiedzialności za nie, na południowym wschodzie Nigerii w tym samym czasie nastąpił gwałtowny wzrost ataków na policję, o które to władze obwiniają separatystów z organizacji –Rdzenni Mieszkańcy Biafry (ang. Indigenous People of Biafra, IPOB), chcących większej niezależności. IPOB kilkakrotnie zaprzeczało jednak w jakikolwiek udział w atakach.Republika Biafry, była państwem secesjonistycznym w Afryce Zachodniej, które oddzieliło się od Nigerii i istniało od maja 1967 do stycznia 1970 roku[22]. Jej terytorium składało się z południowo-wschodniego regionu Nigerii, który jest zamieszkany głównie przez lud Igbo.W 1967 roku, po dwóch zamachach stanu i zamieszkach, które doprowadziły do powrotu około miliona osób pochodzących z ludu Igbos do południowo-wschodniej Nigerii, Republika Biafry odłączyła się od Nigerii[23]. W tym samym roku wybuchła pomiędzy nimi wojna, a siły biafrańskie ostatecznie poddały się na początku stycznia 1970 roku.Nnamdi Kanu, obecny przywódca rdzennej ludności Biafry, został ponownie aresztowany w 2021 roku. Po raz pierwszy złapano go w październiku 2015 roku i oskarżono o zdradę stanu, zakłócanie spokoju oraz łamanie praw człowieka. W 2017 roku został jednak zwolniony za kaucją i opuścił Nigerię. W tym samym roku nigeryjski rząd uznał IPOB za organizację terrorystyczną.PodsumowanieOd momentu powrotu do demokracji w 1999 roku, po szesnastu latach dyktatury wojskowej, Nigeria przeprowadziła pięć rund wyborów prezydenckich. Chociaż istniały różne wątpliwości, co do tego, czy były to wolne i uczciwe wybory, fakt, że rzeczywiście odbywają się co cztery lata bez większych zakłóceń, świadczy o tym, że demokracja w kraju ciągle się rozwija[24].Zwycięstwo rządzącego Kongresu Wszystkich Postępowców lub opozycyjnej Ludowej Partii Demokratycznejniekoniecznie będzie oznaczać publiczną akceptację lub aprobatę ich polityki oraz programów. W ciągu 2022 roku na nigeryjskiej scenie politycznej wciąż może pojawić się trzecia partia polityczna, która przeciągnie na swoją stronę niezadowolonych dotychczasowymi rządami obywateli. W zależności od rozwoju sytuacji znaczącą rolę podczas głosowania może odegrać również nasilenie działalności grup terrorystycznych, co może przełożyć się na zmniejszoną frekwencję wyborczą. Niejasna i ciągle ewoluująca jest także kwestia związana z separatystycznymi tendencjami Rdzennych Mieszkańców Biafry, dla których poparcie ze strony społeczeństwa może się znacząco zmienić do 2023 roku, co mogłoby wpłynąć na zakłócenie procesu wyborczego.Osłabiająca się gospodarka, rosnąca niepewność i gwałtowne konflikty zagrażają postępom w demokratycznym rozwoju Nigerii. W obliczu pogłębiającej się nieufności do rządu i instytucji Nigeria ma do wykonania znaczną pracę w zakresie poprawy bezpieczeństwa i zarządzania narodowego oraz lokalnego przed wyborami w2023 roku[25].Bibliografia:Cambridge, The End of a New Beginning: Nigeria’s Transition, 1999–2015,https://www.cambridge.org/core/books/contemporary-nigerian-politics/end-of-a-new-beginning-nigerias-transition-19992015/D2951DB9F17CAB130B7637BCECB35CBA/core-reader, dostęp: 04.09.2021.Channels TV, Boko Haram Blows Up Power Tower, Throws Maiduguri Into Darkness Again,https://www.channelstv.com/2021/03/27/boko-haram-bombs-power-tower-throws-maiduguri-into-darkness-again/, dostęp: 25.09.2021.Combating Terrorism Center, AQIM and the Growth of International Investment in North Africa, https://ctc.usma.edu/aqim-and-the-growth-of-international-investment-in-north-africa/, dostęp: 25.09.2021.Council on Foreign Relations, Boko Haram Blocks Oil Exploration in Northeast Nigeria, https://www.cfr.org/blog/boko-haram-blocks-oil-exploration-northeast-nigeria,dostęp: 25.09.2021.European Parliament, Nigeria: Security situation,https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/ATAG/2016/573955/EPRS_ATA(2016)573955_EN.pdf, dostęp: 31.08.2021.France TV Info, Nigeria: du pétrole bientôt exploité sur les terres de Boko Haram?, https://www.francetvinfo.fr/monde/afrique/politique-africaine/nigeria-du-petrole-bientot-exploite-sur-les-terres-de-boko-haram_3057249.html, dostęp: 25.09.2021.Foreign Policy, The Gentleman’s Agreement That Could Break Apart Nigeria, https://foreignpolicy.com/2017/06/01/the-gentlemans-agreement-that-could-break-apart-nigeria-buhari-health-rumors/, dostęp: 31.08.2021.International Centre for Investigative Reporting, Nigeria’s general election to commence on February 18, 2023 -INEC, https://www.icirnigeria.org/nigerias-general-election-to-commence-on-february-18-2023-inec/, dostęp: 12.09.2021.International Food Policy Research Institute, Africa/Indonesia Region Research Report,https://ebrary.ifpri.org/digital/api/collection/p15738coll2/id/28114/download, dostęp: 04.09.2021.International Peace Institute, Threats and Opportunities for Energy Sector in West Africa,https://www.ipinst.org/2014/09/threats-and-opportunities-for-energy-sector-in-west-africa, dostęp: 27.09.2021.Jeune Afrique, Nigeria : les Vengeurs du Delta du Niger menacent de déclarer l’indépendance de la région pétrolifère,https://www.jeuneafrique.com/350315/politique/nigeria-rebelles-menacent-de-declarer-lindependance-delta-niger/, dostęp: 25.09.2021.Journal of Political Sciences & Public Affairs, Resurgence of Militancy in the Niger Delta Region of Nigeria, 2017, https://www.researchgate.net/profile/Olaniyi-Ayodele/publication/322389107_Resurgence_of_Militancy_in_the_Niger_Delta_Region_of_Nigeria/links/5f675114299bf1b53ee47ed6/Resurgence-of-Militancy-in-the-Niger-Delta-Region-of-Nigeria.pdf, dostęp: 25.09.2021.Jurist, Nigeria Senate rejects constitutional amendment allowing third term for Obasanjo, https://www.jurist.org/news/2006/05/nigeria-senate-rejects-constitutional/, dostęp: 30.08.2021.National Public Radio, A Week Late, Nigeria's Election Unfolds, https://www.npr.org/2019/02/23/697315901/a-week-late-nigerias-election-unfolds?t=1632381903522, dostęp: 31.08.2021.Le Monde, Nigeria : les Vengeurs du delta du Niger annoncent un cessez-le-feu, https://www.lemonde.fr/afrique/article/2016/08/21/nigeria-les-vengeurs-du-delta-du-niger-annoncent-un-cessez-le-feu_4985709_3212.html, dostęp: 25.09.2021.The Guardian, Muhammadu Buhari wins Nigerian election with 56% of the vote,https://www.theguardian.com/world/2019/feb/26/muhammadu-buhari-to-claim-victory-in-nigerias-presidential-election, dostęp: 31.08.2021.Origins, All Politics is Local: Understanding Boko Haram, https://origins.osu.edu/article/all-politics-local-understanding-boko-haram, dostęp: 03.09.2021.Pew Research Center, As elections near, Nigerians view their country’s economy and political system negatively, https://www.pewresearch.org/fact-tank/2019/02/12/as-elections-near-nigerians-view-their-countrys-economy-and-political-system-negatively/, dostęp: 02.09.2021.Peace Operations Training Institute, Nigeria’s participation in peacekeeping operations,https://cdn.peaceopstraining.org/theses/sule.pdf, dostęp: 12.09.2021.Premium Times, Six years after, Buhari has failed to keep promise of securing Nigeria,https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/464754-analysis-six-years-after-buhari-has-failed-to-keep-promise-of-securing-nigeria.html, dostęp: 10.09.2021.Reuters, Almost 6,000 Boko Haram fighters have surrendered, Nigerian army says, https://www.reuters.com/world/africa/almost-6000-boko-haram-fighters-have-surrendered-nigerian-army-says-2021-09-02/, dostęp: 03.09.2021.RFI Afrique, France creates agency to fight foreign fake news aiming to undermine the state,https://www.rfi.fr/fr/afrique/20160526-nigeria-sont-vengeurs-delta-niger-rebelles-mend-installations-petrolieres, dostęp: 25.09.2021.Robert Strauss Center, Energy and Security Developments in the energy field and questions of international security, https://www.strausscenter.org/energy-and-security-project/nigeria/, dostęp: 25.09.2021.Science Direct, Lukáš Tichý, 2019, The Islamic State oil and gas strategy in North Africa,https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2211467X19300288, dostęp: 25.09.2021.S&P Global Platts, Niger Delta militants threaten to resume attacks on nigerias oil installations,https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/oil/062821-niger-delta-militants-threaten-to-resume-attacks-on-nigerias-oil-installations,dostęp: 25.09.2021.The Conversation, Nigeria is not a failed state, but it has not delivered democracy for its people,https://theconversation.com/nigeria-is-not-a-failed-state-but-it-has-not-delivered-democracy-for-its-people-149769, dostęp: 12.09.2021The Fletcher Forum of World Affairs, The Climate Change and Energy Security Nexus, MarcusDuBois King, Jay Gulledge, 2013,The Guardian, Democracy has failed in Nigeria when voters no longer care who wins,https://www.theguardian.com/commentisfree/2019/mar/01/democracy-failed-nigeria-turnout-presidential-election, dostęp: 05.09.2021.United States Institute of Peace, USIP’s Work in Nigeria , https://www.usip.org/sites/default/files/2021-08/the-current-situation-in-nigeria.pdf, dostęp: 25.08.2021.Quartz Africa, How a youth-led digital movement is driving Nigeria’s largest protests in a decade,https://qz.com/africa/1916319/how-nigerians-use-social-media-to-organize-endsars-protests/, dostęp: 02.09.2021.[1] European Parliament, Nigeria: Security situation,https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/ATAG/2016/573955/EPRS_ATA(2016)573955_EN.pdf, dostęp: 31.08.2021.[2] Peace Operations Training Institute, Nigeria’s participation in peacekeeping operations, https://cdn.peaceopstraining.org/theses/sule.pdf, dostęp: 12.09.2021.[3] Cambridge, The End of a New Beginning: Nigeria’s Transition, 1999–2015, https://www.cambridge.org/core/books/contemporary-nigerian-politics/end-of-a-new-beginning-nigerias-transition-19992015/D2951DB9F17CAB130B7637BCECB35CBA/core-reader, dostęp: 04.09.2021.[4] International Food Policy Research Institute, Africa/Indonesia Region Research Report,https://ebrary.ifpri.org/digital/api/collection/p15738coll2/id/28114/download, dostęp: 04.09.2021.[5] Ibidem.[6] Foreign Policy, The Gentleman’s Agreement That Could Break Apart Nigeria, https://foreignpolicy.com/2017/06/01/the-gentlemans-agreement-that-could-break-apart-nigeria-buhari-health-rumors/, dostęp: 31.08.2021.[7] Foreign Policy, The Gentleman’s Agreement That Could Break Apart Nigeria, https://foreignpolicy.com/2017/06/01/the-gentlemans-agreement-that-could-break-apart-nigeria-buhari-health-rumors/, dostęp: 31.08.2021.[8] Jurist, Nigeria Senate rejects constitutional amendment allowing third term for Obasanjo, https://www.jurist.org/news/2006/05/nigeria-senate-rejects-constitutional/, dostęp: 30.08.2021.[9] World Bank Data, GDP (current US$) – Nigeria, https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?locations=NG, dostęp: 31.08.2021.[10] National Public Radio, A Week Late, Nigeria's Election Unfolds, https://www.npr.org/2019/02/23/697315901/a-week-late-nigerias-election-unfolds?t=1632381903522, dostęp: 31.08.2021.[11] The Guardian, Muhammadu Buhari wins Nigerian election with 56% of the vote, https://www.theguardian.com/world/2019/feb/26/muhammadu-buhari-to-claim-victory-in-nigerias-presidential-election, dostęp: 31.08.2021.[12] Freedom House, Nigeria, https://freedomhouse.org/country/nigeria/freedom-world/2021, dostęp: 12.09.2021.[13] Freedom House, Nigeria, https://freedomhouse.org/country/nigeria/freedom-world/2021, dostęp: 12.09.2021.[14] Origins, All Politics is Local: Understanding Boko Haram, https://origins.osu.edu/article/all-politics-local-understanding-boko-haram, dostęp: 03.09.2021.[15] Reuters, Almost 6,000 Boko Haram fighters have surrendered, Nigerian army says, https://www.reuters.com/world/africa/almost-6000-boko-haram-fighters-have-surrendered-nigerian-army-says-2021-09-02/, dostęp: 03.09.2021.[16] Premium Times, Six years after, Buhari has failed to keep promise of securing Nigeria,https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/464754-analysis-six-years-after-buhari-has-failed-to-keep-promise-of-securing-nigeria.html, dostęp: 10.09.2021.[17] The Guardian, Democracy has failed in Nigeria when voters no longer care who wins,https://www.theguardian.com/commentisfree/2019/mar/01/democracy-failed-nigeria-turnout-presidential-election, dostęp: 05.09.2021.[18] Pew Research Center, As elections near, Nigerians view their country’s economy and political system negatively, https://www.pewresearch.org/fact-tank/2019/02/12/as-elections-near-nigerians-view-their-countrys-economy-and-political-system-negatively/, dostęp: 02.09.2021.[19] Quartz Africa, How a youth-led digital movement is driving Nigeria’s largest protests in a decade, https://qz.com/africa/1916319/how-nigerians-use-social-media-to-organize-endsars-protests/, dostęp: 02.09.2021.[20] Pew Research Center, As elections near, Nigerians view their country’s economy and political system negatively, https://www.pewresearch.org/fact-tank/2019/02/12/as-elections-near-nigerians-view-their-countrys-economy-and-political-system-negatively/, dostęp: 02.09.2021.[21] International Centre for Investigative Reporting, Nigeria’s general election to commence on February 18, 2023 -INEC, https://www.icirnigeria.org/nigerias-general-election-to-commence-on-february-18-2023-inec/, dostęp: 12.09.2021.[22] Britannica, https://www.britannica.com/place/Biafra, dostęp: 12.09.2021.[23] https://www.bbc.com/news/world-africa-51094093?piano-modal[24] The Conversation, https://theconversation.com/nigeria-is-not-a-failed-state-but-it-has-not-delivered-democracy-for-its-people-149769, dostęp: 12.09.2021.[25] United States Institute of Peace, USIP’s Work in Nigeria , https://www.usip.org/sites/default/files/2021-08/the-current-situation-in-nigeria.pdf, dostęp: 25.08.2021.Źródło zdjęcia: Flickr
