WprowadzenieWojna w Syrii, stała się jednym z najdłuższych konfliktów na Bliskim Wschodzie i na całym świecie. Wprawdzie po tym, jak stało się oczywiste, że prezydent Baszar al-Asad nie podzielił losu przywódców innych państw arabskich ogarniętych zamętem rewolucyjnym, można było przewidywać, że konflikt ten nie wygaśnie szybko, lecz trudno było zakładać, że będzie trwał aż 10 lat z perspektywami na lata kolejne. Powodem długotrwałej wojny był nie tylko brak realnego kompromisu pomiędzy walczącymi stronami, ale także trwała ingerencja podmiotów zewnętrznych, w interesie której leżało to, aby konflikt ten zakończył się po ich myśli. Z uwagi, że nie było to łatwe do zrealizowania wojna zaczęła się przeciągać i trwa do dzisiaj.Zaangażowanie Iranu, Arabii Saudyjskiej, Turcji i przede wszystkim Rosji i Stanów Zjednoczonych przeobraziło wojnę w międzynarodowy konflikt o charakterze ponadregionalnym. Układ sił po obydwu stronach konfliktu przypominał czasy „zimnej wojny” i rywalizacji radziecko-amerykańskiej, w których siły rządowe B. al-Asada i rebelianci wypełniali rolę „podmiotów zastępczych”.Celem tekstu jest przedstawienie charakterystyki konfliktu i obecnej sytuacji politycznej ze szczególnym uwzględnieniem wydarzeń z prowincji Idlib, roli Kurdów w konflikcie i znaczenia ustanowienia autonomii kurdyjskiej oraz aktualnej pozycji reżimu B. al-Asada po kolejnych wygranych wyborach prezydenckich w maju 2021 roku. W tekście dokonano także zarysowania głównych kwestii ustrojowych związanych z przyjętą konstytucją w autonomii kurdyjskiej w Syrii i z wygranymi wyborami prezydenckimi przez prezydenta al-Asada w 2021 roku. Hipotezą postawioną w tekście jest twierdzenie, że pomimo odzyskanej kontroli nad większością terytorium Syrii przez siły prezydenta al-Asada i jego sprzymierzeńców, odbudowa pozycji Syrii na arenie międzynarodowej do stanu sprzed wojny jest praktycznie niemożliwa. Trudno będzie al-Asadowi zdobyć pełną kontrolę nad terytorium Syrii z uwagi na kolizję interesów wielu państw.W artykule wykorzystano analizę tekstów źródłowych oraz metodę genetyczną odnosząca się do analizy zjawisk przyczyniających się do wybuchu wojny i jej przebiegu. W tekście wykorzystano również elementy metody statystycznej, odnoszącej się do wszelkich danych ilościowych przytaczanych na potrzebę analizy sytuacji gospodarczej i społecznej w Syrii.Wojna w Syrii. Charakterystyka konfliktuW 2011 roku po incydencie w miejscowości Deraa rozpoczęły się protesty wymierzone w politykę rządu syryjskiego, które zostały krwawo stłumione przez siły bezpieczeństwa. Stanowiło to iskrę zapalną i w innych miastach w kraju wybuchły kolejne manifestacje wymierzone w rządy prezydenta Baszara al-Asada. Na tamtym etapie wszystko odbywało się podobnie, jak w innych państwach arabskich objętych protestami określanymi mianem „arabskich rewolucji” lub „arabskiej wiosny”. W odpowiedzi siły rządowe brutalnie pacyfikowały wszelkie manifestacje, używając m.in. ostrej amunicji, w efekcie czego wiele osób zginęło i zostało rannych (Toboła 2011 : 2-3).Z czasem protesty i pacyfikacje ze strony władzy przyjęły coraz większy wymiar, co doprowadziło do wybuchu wojny domowej. Prezydent al-Asad zapowiadał bezkompromisowe rozprawienie się ze wszystkimi siłami występującymi przeciwko władzy państwowej. W wyniku eskalacji konfliktu w Syrii, w maju 2011 roku Stany Zjednoczone nałożyły sankcje na wysokich urzędników syryjskich. Był to wyraz politycznego potępienia działań prezydenta al-Asada ze strony USA, które w owym czasie przewidywały , że może on podzielić los podobny do tego, jaki spotkał prezydenta Tunezji Zin al-Abidina Ben Alego, czy prezydenta Egiptu Hosniego Mubaraka, którzy musieli ratować się ucieczką z kraju.W połowie 2011 roku rebelianci syryjscy reprezentujący szeroką gamę różnorodnych ugrupowań i formacji utworzyli Wolną Armię Syryjską (Al-Dżajsz as-Suri al-Hurr), która stała się główną siłą militarną w konflikcie z siłami rządowymi. Ustanowienie Wolnej Armii Syryjskiej miało pokazać, że rebelianci byli zorganizowaną grupą, która posiadała program polityczny i dążyła do uznania na arenie międzynarodowej (Otłowski 2016 : 11).W 2011 roku największe walki toczyły się w miastach i wokół miast Homs i Hama. W sierpniu 2011 roku armia syryjska (siły rządowe) przeprowadziła oblężenie Hamy, co spotkało się z ostrą reakcją na świecie. Państwa, które od dawna były wrogo nastawione do Syrii rządzonej przez al-Asada zdecydowały się wtedy na dość radykalne kroki. Arabia Saudyjska, Kuwejt i Bahrajn wycofały swojego ambasadora z Damaszku, a Stany Zjednoczone i Wielka Brytania wraz z Unią Europejska wystosowały oświadczenie do prezydenta al-Asada, aby ten ustąpił z zajmowanego stanowiska.Pojawiły się również przewidywania ekspertów, że konflikt w Syrii w obliczu pogwałcenia praw ludności cywilnej może zakończyć się międzynarodową interwencją, podobnie jak to miało miejsce w Libii. Aby uspokoić sytuację Rada Bezpieczeństwa ONZ zaczęła wówczas przygotowania nad projektem rezolucji (S/2011/612) potępiającej zaistniałą sytuację w Syrii i przewidującą nałożenie sankcji na Syrię. Jednak projekt ten nie wszedł w życie z uwagi na weto ze strony Rosji i Chin (https://carnegie-mec.org). Zaostrzyło to znacznie napięcie i spory wokół Syrii, ale pokazało też, że wydarzenia w Syrii niekoniecznie, jak to niektórzy przewidywali, musiały się potoczyć, tak jak w innych państwach arabskich objętych wydarzeniami rewolucyjnymi.Z biegiem czasu przekrój frontu i strony biorące udział w konflikcie przyczyniły się do szerokiej polaryzacji wojny. Po stronie sił opozycyjnych pojawiło się sunnickie ugrupowanie fundamentalistyczne Front an-Nusra, który był uznawany za terrorystów i jednocześnie wspierany przez sunnickie państwa Zatoki Perskiej. Z kolei po stronie al-Asada do wojny przyłączył się Iran, który wysłał swoje oddziały i liczne grupy uformowane z szyickich ochotników pochodzących z Afganistanu i z Pakistanu. Czynnie biorącym udział w wojnie sprzymierzeńcem po stronie rządu syryjskiego został również libański Hezbollah, dla którego utrzymanie się al-Asada u władzy stało się kwestią egzystencjalną. Początkowo jednak kierownictwo Hezbollahu starało się skrzętnie ukrywać fakt udziału organizacji w wojnie na terytorium Syrii, dopiero bitwa pod al-Kusajr, w której zginęły dziesiątki członków „Partii Boga” zmusiła liderów Hezbollahu do potwierdzenia czynnego udziału w wojnie po stronie prezydenta Syrii (Ożarowski 2016).Inny front wojny tworzyło Państwo Islamskie, które było w konflikcie z siłami rządowymi i większością formacji rebeliantów. Ten quasi-państwowy podmiot powstał w wyniku ekspansji terytorialnej fundamentalistów muzułmańskich i umocnienia swoich wpływów na terytorium Iraku i Syrii. Od 2006 roku stopniowo i skutecznie przejmował kontrolę nad zachodnimi terytoriami Iraku i wschodnimi obszarami Syrii osiągając swoje apogeum aktywności w latach 2013-2018. Państwo Islamskie upadło w 2019 roku wraz ze śmiercią kalifa Abu Bakra al-Bagdadiego. Ekspansja Państwa Islamskiego w Syrii spotkała się ze zbrojnym oporem kurdyjskiej ludności syryjskiej, która zamieszkiwała północno-wschodnie części Syrii. Kurdowie proklamowali autonomię (Rodżawa) i prowadzili najbardziej zaciekłe walki z muzułmańskimi fundamentalistami z Państwa Islamskiego.Wojna miała wyczerpujący i długotrwały charakter. Zmieniało się jej oblicze przez pierwsze lat siły wierne prezydentowi al-Asadowi przeszły do defensywy, natomiast w 2015 roku, kiedy Rosja zdecydowała się na interwencje militarną z użyciem swoich oddziałów lądowych i lotnictwa wojskowego, pozycja al-Asada w tym konflikcie zaczęła się zdecydowania poprawiać. Z czasem w 2016 roku rządowe siły syryjskie kontrolowały już ponad 60% terytorium Syrii. W tym okresie udało się zawrzeć pierwsze poważne układy rozejmowe. Stanowiły one efekt rozmów prowadzonych w Genewie z udziałem USA i Rosji oraz przedstawicieli stron skonfliktowanych (bez udziału oskarżanych o terroryzm Państwa Islamskiego czy Frontu an-Nusra). Wielokrotnie później warunki rozejmu były łamane, a sam rozejm przywracany.W trakcie wojny doszło także do użycia broni chemicznej przez siły rządowe. Miało to miejsce w 2013 roku m.in. w prowincji Chan al-Assal i na podmiejskim obszarze o nazwie Ghuta znajdującym się w pobliżu Damaszku. Spotkało się to z niezwykle ostrymi reakcjami opinii międzynarodowej i w zasadzie już wtedy ograniczyło to pole możliwych negocjacji z udziałem strony rządowej. Po wydarzeniach z użyciem broni chemicznej ONZ powołała specjalną komisję (United Nations Mission to Investigate Allegations of the Use of Chemical Weapons in the Syrian Arab Republic), która po przeprowadzeniu śledztwa, włącznie z badaniami na miejscu, w swoim raporcie wskazała na co najmniej pięć przypadków, w których broń chemiczna została użyta (Report of the United Nations 2013).Jednak długotrwała wojna w Syrii niosła za sobą dramatyczne konsekwencje w sferze społeczno-ekonomicznej. Powołując się na dane Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców za 2020 rok, odsetek migrantów syryjskich (wewnętrznych i zewnętrznych) wyniósł 13, 5 mln osób czyli ponad połowę populacji tego państwa. Z kolei ok. 6,7 mln z syryjskiej populacji uchodźców przebywało poza granicami swojego państwa, a czego znaczna większość, bo aż 80% znajdowała się w obozach dla uchodźców w sąsiedniej Turcji (www.unrefugees.org). Sytuacja uchodźców syryjskich, jak i całej części pozostałych mieszkańców jest dramatyczna. Powszechnie brakuje podstawowych produktów, wody pitnej i środków higienicznych. Według informacji ze strony Biura Narodów Zjednoczonych ds. Koordynacji Pomocy Humanitarnej 12 mln syryjskich obywateli syryjskich potrzebuje pilnej pomocy (www.unocha.org/syrıa). 90% obywateli żyje poniżej poziomu ubóstwa.Wojna zniszczyła syryjską gospodarkę. Od 2011 roku PKB Syrii zmniejszył się o ponad 60%. Dewastacji uległa infrastruktura publiczna, prywatne budynki, drogi transportu i powiązania handlowe. W tych okolicznościach waluta syryjska uległa kompletnej dewaluacji i tylko od 2019 roku straciła względem amerykańskiego dolara 78% swojej wartości. Bezrobocie wśród Syryjczyków w wieku produkcyjnym sięgnęło 50% (Humanitarian Needs 2021 : 11).Sytuacja polityczna w autonomii kurdyjskiej i po wyborach prezydenckich w 2021 roku. Ostatnie działania, które można określić mianem operacji frontowych miały miejsce na przełomie 2019 i 2020 roku, kiedy to siły rządowe podjęły atak na rzecz odbicia z rąk rebeliantów kontrolowanego przez nich regionu Idlib. W regionie tym rebelianci i ich zwolennicy znaleźli schronie pod protekcją turecką. Na mocy porozumień firmowanych przez Rosję i Turcję zawarto rozejm pomiędzy siłami rządowymi i opozycjonistami, w ramach którego pozwolono na relokację ludności cywilnej. Nie uchroniło to regionu Idlib przed rządowymi zakusami, aby przejąć nad nim pełną kontrolę. Tym bardziej, że był to ostatni duży bastion rebeliantów na terytorium Syrii. Siły wierne prezydentowi al-Asadowi za pretekst do rozpoczęcia działań ofensywnych uznawały aktywność zbrojną Frontu an-Nusra, który według nich miał dopuścić się wielokrotnego łamania rozejmu.W grudniu 2019 roku rządowa armia syryjska z pomocą rosyjskiego lotnictwa rozpoczęła operację „Odkupienie”, która charakteryzowała się masowym ostrzałem pozycji rebeliantów. Operacja trwała praktycznie do końca stycznia 2020 roku, kiedy to udało się siłom rządowym przełamać opór rebeliantów i zająć część prowincji (Zielonka 2020). Dzięki ponownemu porozumieniu turecko-rosyjskiemu wstrzymano dalsze działania. W ten sposób prezydent Tayyip R. Erdogan mógł wyjść z twarzą z całej sytuacji, tak aby jego polityka wobec Syrii wraz zaangażowaniem armii tureckiej, nie poniosła kompletnego fiaska.Faktem było też, że wśród tzw. „rebeliantów” schronienie znalazło wiele różnorodnych grup terrorystycznych. Stąd też Stany Zjednoczone z mieszanym uczuciem postrzegały całą sytuację. Stojąc w opozycji wobec al-Asada nie mogły też jednoznacznie opowiedzieć się za rebeliantami. Dowodem tego były wypowiedzi członków rządu USA wskazujące, że Idlib miał być jednym z największych siedlisk terrorystów powiązanych z al-Ka’idą na świecie (Al Monitor 2019).Inną kwestią jest sytuacja Kurdów w państwie syryjskim w obecnym czasie. Niewątpliwie należy tu podkreślić, że siły zbrojne Kurdów syryjskich (w tym szczególnie Powszechne Jednostki Ochrony) wzięły na siebie główny ciężar walk z Państwem Islamskim. Triumf nad ISIS i zdobycie ar-Rakki w 2017 roku było uznawane za heroiczny wyczyn. Wieloletnie walki zostały jednak okupione dużym kosztem – około 10 tys. ofiar, a ponad kilkadziesiąt zostało rannych (Sadkiewicz 2021).Kurdowie wykorzystali nadążające się okoliczności bezpośrednio związane ze stanem wojny i proklamowali autonomię w Syrii pod nazwą Autonomicznej Administracji Północnej i Wschodniej Syrii, powszechnie nazywanej jako Rożawa, która rozciągła się na trzy prowincje – Dżazira, Kobane i Afrin. W 2011 roku na terenie syryjskiego Kurdystanu powołano Kurdyjską Radę Narodową i siły zbrojne, a na początku 2014 roku utworzono autonomię. W tym samym roku przyjęto konstytucję zatytułowaną jako „Kartę Umowy Społecznej”. W założeniu miała ona charakter tymczasowy. Konstytucja zawiera katalog elementów demokratycznych i równościowych, a ustrój Rożawy opiera się na demokratycznej partycypacji, pluralizmie, na ochronie podstawowych praw i wolności obywateli wraz z poszanowaniem praw mniejszości i równości płci oraz na założeniu budowania społeczeństwa wolnego od autorytaryzmu. Konstytucja przyznawał kobietom równe prawa we wszystkich aspektach życia, włącznie z ich pozycją w rodzinie wobec mężczyzny. Art. 25 wskazywał, że wszelkie działania dyskryminacyjne i przemoc stosowana wobec kobiet jest uznana za przestępstwo i podlega karze (Social Contract 2014).Założenia ustrojowe w Konstytucji wpisują się w myśl polityczną demokratycznego konfederalizmu rozwijanego przez jednego z liderów Kurdów Abdullaha Öcalana. W szerszym zakresie założenia te zawierają się w doktrynach komunitaryzmu. W preambule wskazano na konfederację narodowościową (demokratyczny federalizm) zamieszkującą obszar autonomii i składającą się z Kurdów, Arabów, Syriatów, Aramejczyków, Turkmenów, Ormian i Czeczenów. Podstawową jednostką życia społecznego ma być komuna, jako forma demokracji bezpośredniej. Ma występować ona na wszystkich etapach podejmowania decyzji politycznych przez grupy społeczne. Konstytucja zakładała też znany z systemów demokratycznych trójpodział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Władza ustawodawcza miała spoczywać w rękach Zgromadzenia Ludowego. Przewidywano też instytucję Demokratycznej Konferencji Ludowej jako forum reprezentacji wszystkich obywateli i symbolu integralności, braterstwa i jedności (Social Contract 2014).Dopóki Państwo Islamskie stanowiło realne zagrożenie, kurdyjskie działania militarne były na rękę wielu podmiotom państwowym i niepaństwowym. Kiedy jednak zbliżał się upadek Państwa Islamskiego działania kurdyjskie w zakresie autonomii stały się przede wszystkim problematyczne dla Turcji, która od momentu powstania republiki prowadzi politykę ograniczającą Kurdów w ich aspiracjach niepodległościowych. Po wycofaniu wojsk amerykańskich z Syrii w 2018 roku, Turcja zapowiedziała już wtedy atak zbrojny na syryjskie terytorium administrowane przez Kurdów (Sadkiewicz 2021). W rzeczywistości początek tureckich operacji wobec Kurdów miał już miejsce w styczniu 2018 roku, kiedy to armia turecka wkroczyła do prowincji Afrin i przeprowadziła operację militarną pod kryptonimem „Gałązka Oliwna”. Cała operacja odbywała się za przyzwoleniem Rosji, a pretekstem do działań rozpoczętych przez Turcję było stworzenie bezpiecznej strefy buforowej, aby siły kurdyjskie nie miały możliwości przenikania w głąb Turcji. Rozpoczęcie działań ze strony Turcji stanowiło odpowiedź na ataki ze strony armii syryjskiej na pozycje powiązanych z Turcją rebeliantów oraz z uwagi na polityczne poparcie udzielane przez USA syryjskim Kurdom, co stanowiło przedmiot ostrego sporu pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Turcją (Marszewski, Chudziak 2018)Kolejna turecka operacja wojskowa rozpoczęła się w październiku 2019 roku i nosiła kryptonim „Źródło Pokoju”. Wojsko tureckie było wspierane przez kilkanaście tysięcy żołnierzy Wolnej Armii Syryjskiej, czyli głównej siły rebeliantów. W odpowiedzi Kurdowie (Syryjskie Siły Demokratyczne) mogli liczyć na ograniczone wsparcie armii syryjskiej, pomimo że rząd syryjski nie uznawał autonomii Rożawy. W rezultacie wojska tureckie objęły kontrole nad kilkudziesięciokilometrowym pasem przy granicy, co zostało uzgodnione w Soczi na spotkaniu rosyjsko-tureckim (Strachota, Marszewski 2020).W ostatnich tygodniach pojawiały się informacje o kolejnej planowanej operacji wojskowej sił tureckich wobec syryjskich Kurdów. Prezydent Erdogan podkreślał, że działania Powszechnych Jednostek Ochrony i ich współpraca z operującą na terytorium Turcji Partią Pracujących Kurdystanu stanowi bezpośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa. Jednak rząd turecki wskazywał na zachowanie ostrożności przy ewentualnie podejmowanych działaniach militarnych i deklarował w tym zakresie konieczność rozmów z USA i z Rosją, od których mogłoby zależeć podjęcie decyzji o kolejnej interwencji armii tureckiej w Syrii (Rzeczpospolita 2021).W obliczu wydarzeń, jakie zachodziły w Syrii na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat, należy postawić pytanie o sytuację sił rządzących i pozycję prezydenta al-Asada w państwie. W maju 2021 roku odbyły się w Syrii wybory prezydenckie. Startowało w nich trzech kandydatów. Obok urzędującego prezydenta al-Asada, innymi kandydatami byli Mahmud Marei i Abdulah Sallum Abdullah. Prezydent al-Asad ubiegał się już o czwartą siedmioletnią kadencję i reprezentował główną siłę polityczna w państwie – Narodowy Front Postępu. Marei był reprezentantem Narodowego Komitetu Koordynacji na rzecz Demokratycznej Zmiany, Abdullah kandydował na prezydenta jako członek Zjednoczonej Partii Socjalistycznej. Urzędujący prezydent wygrał wybory z miażdżącą przewagą. Uzyskał ponad 95.1% głosów i zapewnił sobie czwartą z rzędu kadencję na lata 2021-2028 (Tsurkov 2021).Według oficjalnych informacji frekwencja wyniosła 78,6% z 18 mln obywateli uprawnionych do głosowania. Dane tu budziły jednak wiele wątpliwości z uwagi na istniejący stan wojny i związane z tym trudności przeprowadzenia wyborów. Setki tysięcy obywateli znajdowało się na terytorium kontrolowanym przez rebeliantów i z tego powodu nie mogli oni brać udziału w głosowaniu. Nie było też niezależnych obserwatorów międzynarodowych, którzy mogliby udzielić informacji na temat uczciwości wyborów prezydenckich w Syrii. Wynik nie jest jednak zaskakujący, bowiem w ostatnich wyborach prezydenckich z 2014 roku al-Asad uzyskał prawie 89% głosów. Jednak skala poparcia dla al-Asada mogła dziwić choćby z uwagi na fakt, że obecnie Syria jest w stanie kompletnej dewastacji gospodarczej, gdzie ogromna większość osób żyje w ubóstwie, a waluta – syryjski funt jest praktycznie bezwartościowa (Al Jazeera 2021).Przeprowadzenie kolejnych wyborów prezydenckich w czasie wojny (poprzednie odbyły się w 2014 roku) ze zwycięskim rezultatem na rzecz urzędującego prezydenta stanowiło przykład działań politycznych, które docelowo miały zademonstrować siłę reżimu politycznego al-Asada i uwiarygodnić go w oczach opinii publicznej, zwłaszcza, że siły rządowe kontrolują obecnie znaczną większość terytorium Syrii. Z kolei w odpowiedzi na przeprowadzenie wyborów i ich wynik wiele państw zajęło oficjalne stanowisko. USA, Francja, Włochy, Wielka Brytania Niemcy wydały wspólne oświadczenie, w którym uznano, że wybory prezydenckie w Syrii nie były wolne, ani nie były uczciwe. Państwa te wezwały do wsparcia społeczeństwa obywatelskiego w Syrii i opozycji, która zbojkotowała wybory prezydenckie (Sherlock 2021).Poprawa stosunków ze światem Zachodu nie interesowała zbytnio al-Asada, który ma pełną świadomość tego, że po wszelkich wydarzeniach w trakcie wojny jego uznanie na arenie międzynarodowej np. przez USA jest praktycznie niemożliwe. Al-Asadowi chodziło przede wszystkim o legitymizację swojej prezydentury w środowisku międzynarodowym na Bliskim Wschodzie. W sytuacji, w której zdecydowana większość państw w regionie (bezsprzecznie poza Izraelem) musi utrzymywać lepsze, bądź gorsze relacje z Syrią, wynik wyborów (pomimo, że nie były one uczciwe) ma dla al-Asada istotne znaczenie.Dowodem powyższej tezy są choćby działania na rzecz poprawienia relacji pomiędzy Syrią a Arabią Saudyjską, która była zagorzałym przeciwnikiem rządów al-Asada i oficjalnie wspierała wybrane ugrupowania opozycyjne. W ostatnim czasie w Damaszku doszło nawet do spotkania pomiędzy szefem wywiadu saudyjskiego, a jego syryjskim odpowiednikiem. Z kolei syryjski minister turystyki Muhammad R. Martini odwiedził Arabię Saudyjską. Była to pierwsza zagraniczna wizyta syryjskiego szefa resortu od 10 lat (Sherlock 2021).Zakończenie – co dalej z Syrią?Wojna w Syrii weszła w stan czasowego impasu, chociaż ryzyko eskalacji konfliktu jest wciąż duże. Potwierdzają to zapowiedzi prezydenta Turcji o kolejnej operacji militarnej na obszarach kontrolowanych przez syryjskich Kurdów. Z drugiej strony prezydent al-Asad, którego siły kontrolują znaczną większość terytorium Syrii, z pewnością zakłada scenariusz, w którym cały obszar państwa syryjskiego z czasów sprzed 2011 roku znajdzie się pod jego rządami. Na przeszkodzie temu stoją ustalenia silniejszych podmiotów państwowych, w tym przede wszystkim Turcji i Rosji, które potrafią regulować eskalację konfliktu syryjskiego na potrzebę swoich celów. Al-Asad zatem poniekąd stał się zakładnikiem polityki rosyjskiej. Bez militarnego zaangażowania w Rosji na przełomie 2015 i 2016 roku losy wojny nie odwróciłyby się na korzyść prezydenta Syrii. Z tego powodu teraz nie ma on wielu argumentów, aby działać niezależnie w sprawie prowadzenia działań zbrojnych. Rosja z pewnością nie wypuści Syrii z orbity swoich wpływów. Kwestia ta nie ma tylko wymiaru regionalnego, lecz wymiar globalny, zwłaszcza w relacjach rosyjsko-amerykańskich. Potencjalny konflikt na Ukrainie i rosyjskie działania wobec Białorusi mogą w tej sytuacji zawsze mieć swoje odzwierciedlenie w sprawie Syrii, która mogłaby być użyta jako „karta przetargowa”.Syrię zatem z dużym prawdopodobieństwem czeka los państwa, w którym przez długie lata będzie występować konflikt o niskiej intensywności, lecz jego pełne wygaszenie nie będzie możliwe z uwagi na zewnętrzną potrzebę trwania tego konfliktu. W sytuacji rosyjskiego „parasola” nad Syrią trudno będzie sobie wyobrazić proces gospodarczo-infrastrukturalnej odbudowy Syrii. Międzynarodowe instytucje i państwa Zachodu nie będą zainteresowanie podnoszeniem z gruzów nieprzyjaznego politycznie państwa z prezydentem, który z dużym prawdopodobieństwem wygrał sfałszowane wybory i na siłę próbuje legitymizować swoją władzę. Bibliografia: Humanitarian Needs Overview: Syrian Arab Republic, 2021, ss.1-103Marszewski M, Chudziak M., Turecka operacja wojskowa w Afrinie w północnej Syrii, „Analizy” Ośrodek Studiów Wschodnich, 24 stycznia 2018, [online] https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2018-01-24/turecka-operacja-wojskowa-w-afrinie-w-polnocnej-syrii (09.11.21)Otłowski T. Pięć lat wojny w Syrii – jak to się zaczęło?, Biuletyn „Opinie” 2016, nr 8, ss. 1-15Ożarowski R. Hizballah in relations to the “Arab Spring” and war in Syria, [w:] Arab and Muslims in International Relations, R. Ożarowski. W. Grabowski (red.), Warszawa 2016President Bashar al-Assad sworn in for 4th term in war-hit Syria, “Al Jazeera”, 17 lipca 2021, [online] https://www.aljazeera.com/news/2021/7/17/syrias-assad-sworn-in-for-4th-term-in-war-torn-country (10.12.21)Report of the United Nations Mission to Investigate Allegations of the Use of Chemical Weapons in the Syrian Arab Republic on the alleged use of chemical weapons in the Ghouta area of Damascus on 21 August 2013 [online] https://digitallibrary.un.org/record/756814 (07.12.21)Sadkiewicz S., Pogrzebani w okopach?, „Polska Zbrojna”, 16 kwietnia 2021, [online] http://polska-zbrojna.pl/home/articleshow/34063?t=Pogrzebani-w-okopach-# (09.11.21)Sherlock R., Syrian Election Shows The Extent Of Assad's Power, NPR, 27 maja 2021, [online] https://www.npr.org/2021/05/26/1000503282/syria-presidential-election-2021-assad-fourth-term?t=1639661929620 (10.12.21)Social Contract of the Democratic Federation of Northern Syria, [online] https://internationalistcommune.com/social-contract/ (09.11.21)Strachota K, Marszewski M., Turcja u progu wojny z Syrią, „Analizy”, Ośrodek Studiów Wschodnich, 13 lutego 2020, [online] https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2020-02-13/turcja-u-progu-wojny-z-syria (09.12.21)Syria Refugee Crisis, [online] https://www.unrefugees.org/emergencies/syria/ (07.12.21)Toboła M. Syria – kolejna arabska rewolucja?, Biuletyn „Opinie” 2011, nr 7, ss 1-11.Tsurkov E., Yes, Assad won reelection last week. But Syria’s elections serve another purpose, “Washington Post”, 1 czerwca 2021, [online] https://www.washingtonpost.com/politics/2021/06/01/yes-assad-won-reelection-last-week-syrias-elections-serve-another-purpose/ (10.12.21)Turcja nie wyklucza kolejnej operacji wojskowej w Syrii, „Rzeczpospolita” z 15 października 2021, [online] https://www.rp.pl/dyplomacja/art19019341-turcja-nie-wyklucza-kolejnej-operacji-wojskowej-w-syrii (09.12.21)UNSC: Draft Resolution S-2022-612, [online] https://carnegie-mec.org/diwan/48387?lang=en (06.12.21)While the world focuses on Iran, a tragedy is ‘unfolding before our eyes’ in Idlib, “Al Monitor”, 19 lipca 2019, [online] https://www.al-monitor.com/originals/2019/07/focus-iran-tragedy-syria-idlib-putin-trump.html (08.12.21)Zielonka M., Operacja “Odkupienie” – syryjska ofensywa w prowincji Idlib. Jaka reakcja Turcji i Rosji?, 4 lutego 2020, [online] https://defence24.pl/sily-zbrojne/operacja-odkupienie-syryjska-ofensywa-w-prowincji-idlib-analiza (08.12.21)"Bashar al-Assad propaganda" by watchsmart is licensed under CC BY 2.0
