Tag: Kazachstan

Jacek ZaleśnyWydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu [email protected] ID: https://orcid.org/0000-0002-8231-445421 czerwca br. Prezydent Republiki Kazachstan Kasym-Żomart Tokajew zatwierdził «Strategię Bezpieczeństwa Narodowego na lata 2021–2025». Strategia była rozpatrywana i przyjęta przez Radę Bezpieczeństwa pod przewodnictwem Pierwszego Prezydenta Republiki Kazachstan Nursułtana Nazarbajewa.Jest to kolejny dokument strategiczny podjęty w bieżącym roku, po «Narodowych Priorytetach Republiki Kazachstan do 2025 roku»[1], zmianie dekretu Prezydenta Republiki Kazachstan z dnia 15 lutego 2018 r. nr 636 «O zatwierdzeniu Strategicznego Planu Rozwoju Republiki Kazachstan do 2025 r. i utracie mocy obowiązywania niektórych dekretów Prezydenta Republiki Kazachstan»[2], «Koncepcji Rozwoju Zarządzania Państwowego w Republice Kazachstan do roku 2030»[3], zmianie uchwały Rządu Republiki Kazachstan z dnia 29 listopada 2017 r. Nr 790 «O zatwierdzeniu Państwowego Systemu Planowania w Republice Kazachstan»[4].Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Republiki Kazachstan określa średniookresową wizję zapewnienia bezpieczeństwa narodowego. Ustalono w niej główne zagrożenia, cele strategiczne i wskaźniki docelowe, zadania i wskaźniki wyników w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa narodowego, a także kryteria realizacji bezpieczeństwa narodowego. Zawiera zaktualizowane koncepcyjnie podejście do ochrony kluczowych interesów narodowych państwa. Jako takie pozostają one niewzruszone. Strategię charakteryzuje prospektywiczność. Silnie jest osadzona w przekonaniu o wielonurtowym kształtowaniu stosunków zachodzących w Kazachstanie, że są one wyrazem nie tylko procesów mających miejsce wewnątrz państwa, w regionie, ale również w wymiarze globalnym, w tym – procesów zachodzących niezależnie od zaangażowania w nie Kazachstanu, tj. procesów, na które Kazachstan nie ma bezpośredniego wpływu, ale za to podlega ich następstwom. Strategia odzwierciedla kluczowe zmiany zachodzące na świecie i istotne z punktu widzenia interesów Kazachstanu. Koncentruje się na zdiagnozowaniu kluczowych wyzwań, które są spodziewane w ciągu najbliższych pięciu lat, minimalizowaniu wystąpienia ryzyk procesów niekorzystnych z punktu widzenia bezpieczeństwa narodowego i środkach wzmacniania korzystnych trendów. Jest też reakcją na dokonywane przez państwa regionu przeglądy/zmiany narodowych strategii bezpieczeństwa i próbą twórczego wpisania się w nowe regionalne wyzwania, wynikające z tego procesu. Tak, jak sytuacja międzynarodowa charakteryzuje się dynamicznymi zmianami, tak też wymusza ona regularne dostosowywanie się do nowo pojawiających się wyzwań i zagrożeń.W «Strategii Bezpieczeństwa Narodowego na lata 2021–2025» bezpieczeństwo narodowe definiuje się w w sposób holistyczny, odnosząc je do różnych aspektów stosunków społecznych składających się na ład ustrojowy. W tej samej płaszczyźnie stawia się bezpieczeństwo obywateli, społeczeństwa i państwa. Dowartościowanie dwóch pierwszych elementów (bezpieczeństwo obywateli, bezpieczeństwo społeczne) wynika z założeń ujętych w Strategii «Kazachstan - 2050» w postaci przeprowadzania modernizacji państwa odnoszącej się nie tylko do wymiaru politycznego, makroekonomicznego, ale także społecznego – obejmującej duże grupy społeczne. Także one mają być beneficjentami zachodzących zmian, co uznaje się za warunek niezbędny do zachowania stabilności ustrojowej, co wyrażane jest w maksymie: «Ludzie przede wszystkim» (Люди прежде всего). Akcentuje się nierozerwalny związek i współzależność bezpieczeństwa narodowego Republiki Kazachstanu ze zrównoważonym rozwojem społeczno-gospodarczym i społeczno-politycznym.W kontekście wyzwań, za kluczowe i trwałe wyzwanie uznaje się kontynuację pandemii koronawirusa. Jest ona zdarzeniem przełomowym z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa i będzie wywoływała wpływ na całą nadchodzącą dekadę. Odnotowuje się, że pandemia i globalna recesja stworzyły „nową rzeczywistość”, radykalnie zmieniając podstawowy scenariusz rozwoju Kazachstanu. Zwraca się także uwagę na inne zagrożenia bezpieczeństwa biologicznego, które zakresem swego negatywnego oddziaływania obejmują całokształt stosunków zachodzących w państwie. Po drugie, wyzwaniem są zmiany technologiczne, radykalnie przekształcające gospodarkę, stosunki pracy, sferę społeczną, przestrzeń informacyjną i komunikację. Po trzecie, dostrzega się zjawiska kryzysowe na rynkach zagranicznych, które wpływają na sferę finansową i gospodarczą. Po czwarte, na bezpieczeństwo narodowe negatywny wpływ ma dalsza eskalacja napięcia na arenie globalnej i regionalnej.Strategia koncentruje się na zapewnieniu bezpieczeństwa w obszarze kapitału ludzkiego – przede wszystkim zwiększeniu potencjału intelektualnego narodu. Do podstawowych czynników bezpieczeństwa narodowego zaliczono rozwój zdrowia publicznego. Nie jest przypadkiem, że rozwój zdrowia publicznego, wraz z zapewnieniem bezpieczeństwa biologicznego, staje się jednym z głównych priorytetów Strategii. Jak pokazały światowe i krajowe doświadczenia w zwalczaniu pandemii, zapobieganie zagrożeniom w zakresie bezpieczeństwa medycznego i biologicznego jest bezwarunkowym priorytetem każdego państwa. Jego skuteczna realizacja warunkuje zdolność wypełniania innych funkcji państwa.Zapewnienie zdolności obronnych, promowanie interesów narodowych na arenie międzynarodowej należą do tradycyjnych obszarów bezpieczeństwa narodowego Republiki Kazachstan. Jednocześnie ich zawartość uległa poważnym zmianom, odzwierciedlając nowe wyzwania regionalne i globalne, w tym o innej naturze niż dotychczas, tj. hybrydowe i asymetryczne, wymagające innych zasobów i kompetencji niż zagrożenia znane dotychczas.Istotnej korekcie poddano wyzwania ekonomicznego bezpieczeństwa państwa. Zapewnienie bezpieczeństwa ekonomicznego zależy od przejścia na model wzrostu odporny na wstrząsy zewnętrzne, perturbacje zachodzące u innych uczestników międzynarodowych stosunków gospodarczych, stymulującego produktywność i zwiększającego poziom zaawansowania technologicznego, tworzącego trwałe miejsca pracy o wysokiej produktywności oraz warunki do zwiększania dochodów ludności.Nie tracą na aktualności działania na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego, stabilności systemu finansowego oraz minimalizacji zagrożeń w sferze transportu i tranzytu.Jednym z priorytetów jest bezpieczeństwo ekologiczne, obejmujące nie tylko ochronę ekosystemów, ale także gospodarowanie zasobami naturalnymi. Szczególne miejsce zajmuje bezpieczeństwo wodne kraju. Ze Strategii wynika, że konieczne jest systematyczne wzmacnianie prac na rzecz zapobiegania i minimalizowania skutków klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka. Wzgląd na bezpieczeństwo ekologiczne państwa wymusza dalsze redukowanie inwazyjnych środowiskowo inwestycji gospodarczych jako społecznie niepożądanych.W dziedzinie bezpieczeństwa informacji ważną rolę przypisuje się przeciwdziałaniu rosnącym cyberzagrożeniom, ochronie danych osobowych obywateli Kazachstanu, infrastruktury informacyjnej, obiektów strategicznych i ogólnie zwiększaniu bezpieczeństwa krajowej przestrzeni informacyjnej.Dla każdego obszaru priorytetowego opracowano mechanizmy prewencyjne i konkretne środki zapobiegania zagrożeniom. Zostaną one wdrożone poprzez Plan Działań w Zakresie Zarządzania Ryzykiem Bezpieczeństwa Narodowego, a także zostaną uwzględnione w projektach krajowych i innych dokumentach systemu planowania państwowego. Strategia zyskuje w pełni stosowaną wartość, określając konkretne wskaźniki docelowe dotyczące ochrony obywateli, środowiska, ograniczania zagrożeń w sferze społeczno-gospodarczej i dobrobytu ludności. Tworzony jest jednolity system wskaźników w oparciu o zaawansowane metody strategicznego zarządzania ryzykiem. Pozwoli to na prowadzenie operacyjnego monitoringu działań służących realizacji strategii, oceniając ich wpływ na stan bezpieczeństwa obywateli i państwa.Należy zakładać, że «Strategii Bezpieczeństwa Narodowego na lata 2021–2025» będzie ważnym punktem odniesienia dla organów władzy publicznej w bieżącej działalności. Świadczy o tym świadomość strategiczna władz państwowych i dotychczasowa praktyka realizacji polityk strategicznych, w tym Strategii «Kazachstan - 2050».[1] Zatwierdzone przez Prezydenta 26 lutego 2021 r.[2] Zatwierdzona przez Prezydenta 26 lutego 2021 r.[3] Zatwierdzona przez Prezydenta 26 lutego 2021 r.[4] Uchwalona przez Rząd 26 lutego 2021 r.Źródło zdjęcia: CC BY 2.0via Flickr

Republika Kazachstan podlega głębokim procesom modernizacyjnym. Obejmują one całokształt zachodzących w państwie stosunków politycznych, gospodarczych i społecznych. Ich formalną podstawą są Strategia «Kazachstan - 2050» oraz będące jej konkretyzacją strategie szczegółowe. Celem Strategii «Kazachstan - 2050» jest uformowanie stosunków społeczno-gospodarczych opartych na zrównoważonym rozwoju, zapewniającym realizację potrzeb dużych grup społecznych, ugruntowanie podmiotowego udziału Kazachstanu w regionalnych stosunkach polityczno-gospodarczych oraz wejście Kazachstanu do grona trzydziestu najbardziej rozwiniętych państw świata.Osiągnięcie celów określonych w Strategii «Kazachstan - 2050» wymaga stabilnego, skoordynowanego rozwoju stosunków politycznych, w tym – ich demokratyzacji. Ład polityczny państwa jest niezbędny do kształtowania ładu w innych zakresach stosunków zachodzących na terenie Kazachstanu. Z perspektywy modernizacji państwa, jego zachowanie jest nie mniej ważne, niż realizacja ładu gospodarczego czy społecznego. Jednym z kluczowych wymiarów przeprowadzanej demokratyzacji stosunków politycznych są zmiany zachowań politycznych obywateli. Kierunek ich rozwoju ma zostać określony w «Koncepcji rozwoju społeczeństwa obywatelskiego do 2025 roku».«Koncepcja rozwoju społeczeństwa obywatelskiego do 2025 roku» została zaplanowana w Ministerstwie Informacji i Rozwoju Społecznego jako rozwinięcie dotychczas obowiązujących dokumentów planistycznych. Ma ona służyć wzmocnieniu społeczeństwa obywatelskiego, zwiększeniu jego udziału w dyskusji na temat najważniejszych spraw publicznych w celu ich rozwiązania, rozwojowi systemu wielopartyjnego, rywalizacji politycznej i pluralizmowi opinii w państwie. Ma też być skorelowana z przygotowaniami Kazachstanu do przystąpienia do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).W ramach diagnozy społeczeństwa obywatelskiego w Kazachstanie stwierdza się ograniczone zaangażowanie obywateli w działalność organizacji pozarządowych. Pomimo wielości organizacji, działają one w ograniczonej skali i skoncentrowanie są w ekonomicznie oraz kulturowo rozwiniętych regionach państwa. W wysokim stopniu zależne są finansowo od środków publicznych. Cechują się ograniczoną dywersyfikacją źródeł finansowania, słabą koordynacją podejmowanych działań. Z kolei partie polityczne charakteryzuje niedostateczny poziom zaufania społecznego do nich, niezadowalający poziom konkurencyjności między nimi, jak również niedostateczny poziom partycypacji partii politycznych w publicznych procesach decyzyjnych.Rozwój społeczeństwa obywatelskiego jest niekompatybilny względem totalnej cyfryzacji stosunków społecznych jako procesu globalnego, mającego odzwierciedlenie również w Republice Kazachstan. Internetowa mobilność obywateli osłabia znaczenie tradycyjnych form społecznego organizowania się, w tym – partii politycznych. Trudno im konkurować z grupami mobilnych społeczności i wpływać na zachowania dużych grup społecznych. Oznacza to, że zachowania społeczne i polityczne obywateli są kształtowane w ramach procesów nietransparentnych, trudnych do rozpoznania, na które tradycyjne instytucje publiczne mają ograniczony wpływ.Celem «Koncepcji rozwoju społeczeństwa obywatelskiego do 2025 roku» ma być wzmocnienie organizacji pozarządowych poprzez zwiększenie ich finansowej samodzielności i uniezależnienie od środków publicznych i w szerszym zakresie finansowanych przez obywateli, biznes i międzynarodowych donatorów. W Koncepcji nie dostrzega się zagrożeń dla stabilności politycznej państwa związanych z ostatnim ze źródeł finansowania. Współcześnie są one powszechnie podnoszone jako wykorzystywane do dezorganizacji ładu politycznego państw.Wzmocnienie NGO ma odbywać się poprzez ich profesjonalizację, kształcenie liderów NGO, wzrost konkurencyjności, zwiększenie roli dużych, sieciowych organizacji mogących być partnerem dla organów władzy publicznej. Systemowemu zwiększeniu potencjału organizacji sektora pozarządowego mają służyć centra wsparcia dla NGO o charakterze centrów kompetencji dla NGO. Efektywność ich działalności ma być oceniana na podstawie analizy wskaźników efektywności centrów wsparcia.Rozwojowi mają ulec mechanizmy społecznej kontroli nad działalnością organów władzy publicznej, w tym – wysłuchania publiczne jako składowa procesu decyzyjnego. Partie polityczne powinny stać się faktycznymi wyrazicielami postaw i poglądów dużych grup społecznych oraz istotnym uczestnikiem państwowego procesu decyzyjnego. Aby to nastąpiło, wybory do parlamentu krajowego, jak również do lokalnych organów przedstawicielskich, mają być oparte na zasadzie proporcjonalności, a parlament – dowartościowany kompetencyjnie. Ma stać się faktyczną płaszczyzną konkurencyjnej działalności partii politycznych, a zarazem – głównym miejscem dialogu obywatelskiego służącego minimalizowaniu napięć społecznych. Istotę przeprowadzanej modernizacji politycznej ma wyrażać formuła «Silny Prezydent – wpływowy Parlament – odpowiedzialny Rząd». Taka konstrukcja systemu politycznego jest uznawana w Koncepcji za podstawę stabilności państwa.Celem Koncepcji jest również zwiększenie transparentności państwowego systemu decyzyjnego, a w rezultacie – jego efektywności. W tym celu obywatele mają zostać zaangażowani w ekspertyzę antykorupcyjną projektów aktów normatywnych, Z kolei na bieżąco ma być sprawowana kontrola społeczna działalności policji.Zgodnie z Koncepcją, zostanie przeprowadzona analiza wszystkich zadań państwa pod kątem możliwości przekazania organizacjom społecznym poszczególnych zadań publicznych w celu wzrostu jakości świadczonych usług.Ważnym założeniem rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, a zarazem problematycznym w stanie faktycznym, jest budowanie samorządności, w tym samorządności lokalnej. Dostrzega się, że samorządność stymuluje partycypację obywatelską, zainteresowanie i odpowiedzialność ludności w efektywnym rozwiązywaniu problemów o znaczeniu lokalnym. Udział obywateli w systemie oceny działalności organów władzy lokalnej wzmacnia skuteczność ich działalności, a społeczne monitorowanie wykorzystywania środków budżetowych – rzetelność gospodarowania nimi. Za szczególnie istotne uznano rozwój organizacji społecznych na poziomie lokalnym, na którym aktualnie są najsłabsze, co wywołuje realny negatywny wpływ na jakość ludzkiego życia. Pobudzeniu lokalnemu mają służyć bezpośrednie wybory akimów (szefów obwodów) jako lokalnych organów władzy wykonawczej.Projekt «Koncepcji rozwoju społeczeństwa obywatelskiego do 2025 roku» został poddany szerokim konsultacjom społecznym, z udziałem tak organizacji pozarządowych, jak i ekspertów. Ujawniły one daleko idące różnice na temat pożądanego modelu kształtowania społeczeństwa obywatelskiego w Kazachstanie. W rezultacie, kwestią znamienną jest, że Koncepcja miała obowiązywać od 2020 r., ale prace nad nią wciąż nie zostały sfinalizowane. Przedłużenie prac wiąże się właśnie z problematycznością wypracowania spójnej wewnętrznie i aprobowanej przez uczestników postępowania koncepcji rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Kazachstanie. W tym zakresie ścierają się różne poglądy. Przede wszystkim dotyczą one odmiennej interpretacji procesów politycznych zachodzących w państwach współczesnych i ich odniesienia do kazachstańskich uwarunkowań, w tym – w jaki sposób budować instytucje polityczne państwa w sytuacji, gdy zachowania społeczne coraz większych grup społecznych i z coraz większą intensywnością kształtowane są w wirtualnej rzeczywistości, ale za to z rzeczywistymi następstwami. Kwestią sporną jest też budowanie samorządności terytorialnej i jej wkomponowanie w strukturę organów władzy publicznej. Dylemat dotyczy nie tylko, jak przeprowadzić pionowy podział władzy, ale również, jak sprawić, aby wspólnoty lokalne efektywnie korzystały z posiadanych kompetencji, a jednocześnie, aby na tym tle nie dochodziło do procesów dezintegracyjnych, wywoływanych i stymulowanych przez podmioty zagraniczne.