Tijuana jest miastem granicznym zlokalizowanym na północnym zachodzie, na granicy Meksyku i USA. Miasto po stronie amerykańskiej jest dużo bardziej rozpoznawalne – San Diego. Pojechałem do Tijuany, aby przeprowadzić wywiad z doktorem Acostą. Istnieją bardzo różne punkty widzenia od tych, którzy pochodzą ze stolicy republiki. Życie na granicy to w jakimś sensie życie zapomniane. I Tijuana to miasto zapomniane. Acosta szczerze wyznaje: „Tijuana to miasto w ciągłym kryzysie”.Gdzie Pan pracuje? Pracuję w Colegio de la Frontera Norte jako profesor. Jestem ekonomistą. Mam również dyplom ze statystyki. Mam 51 lat. Ukończyłem studia magisterskie z ekonomii w Stanach Zjednoczonych, oraz doktorat z demografii z Colegio de México. Moje zainteresowania to ubóstwo, polityka publiczna i rodzinna. Urodziłem się na wsi, na północy Meksyku. Mój ojciec był ejidatario; Mój dziadek musiał uczestniczyć w reformie rolnictwo w Durango pod koniec lat 30.Uważam się za ateistę. Jednak bardzo wierzę w zdrowy rozsądek, który istnieje we wszystkich ludziach, co skłania ich w pewien sposób do działania z zaangażowaniem na rzecz ich dobrostanu. Nie mam ideologii politycznej, nie należę do żadnej partii. Uważam, że system partyjny w Meksyku znacznie przewyższa realia społeczne, ludzie nie są zadowoleni z systemu politycznego.Jak można zanalizować problem rolniczy w Meksyku?Ruchem rewolucyjnym w Meksyku kierował Venustiano Carranza, ale pochodził on z Coahuila, a ludzie z Coahuila nie poświęcali się pracy na ziemi, raczej była to klasa średnia; Carranza polegał jednak w dużej mierze na Zapacie, który kierował całym ruchem chłopskim; a na północy był Villa. Po tym, jak Zapata został zamordowany, Villa pokonany i zamordowany; ideały chłopów zostały odłożone. Kiedy Carranza triumfował, był rodzaj zdrady ideałów chłopów.Następnie dopiero za prezydentury Lázaro Cárdenasa dyskusja na temat praw chłopów rozgorzała na nowo iż tego powodu dokonał się podział agrarny.Dzięki reformie powstało ejido. Wsparcie udzielane jest chłopom. Jednak ejido nie oznaczało znaczącej zmiany życie chłopów. Po okresie stabilizacji zaczął się kryzys w 1976 roku z Luisem Echeverríą; z Lópezem Portillo rośnie zadłużenie sektora publicznego i prywatnego.Od okresu Cárdenas do końca w latach 70. państwo przejmuje odpowiedzialność, zapewnia dobrobyt; towary i usługi mają bardzo duży udział ważne w tworzeniu i dynamizmie miejsc pracy gospodarki. Potem nastąpił kryzys i tworzone są polityki, aby przekształcić państwo i narzucić neoliberalizm.Jak powstał CONEVAL?Ogólne Prawo Rozwoju Społecznego (LGDS) zostało opublikowane w 2004 roku. CONEVAL został oficjalnie utworzony w 2006 roku. Pod koniec 2005 roku ogłoszono nabór do wyboru sześciu badaczy akademickich. Badacze byli wybrani w lutym 2006. W marcu zaczął funkcjonować CONEVAL. Byłem jednym z pierwszych doradców. Nasze zarządzanie trwało od marca 2006 do lutego 2010 roku. Mieliśmy za zadanie zbudować CONEVAL, przekształcić go w instytucję, która pełni dwie podstawowe funkcje: oceny polityki społecznej oraz opracowania i wdrożenia wielowymiarowej metodologii oficjalnego pomiaru ubóstwa.Jaki jest związek między powstaniem CONEVAL a przemiana demokratycznymi ?Bardzo dobre pytanie. To ma wiele wspólnego z rolą państwa, z końcem dominacji jednej partii politycznej. To była inna sceneria, z kompozycją bardziej zróżnicowaną, w Izbie Deputowanych oraz w Senacie. To, że PRI rządził przez ponad 70 lat oznaczało kontrolę praktycznie wszystkich sfer władzy w Meksyku, od prezydentury republiki po gubernatorstwa, prezydia miejskie, władze ustawodawcze na poziomie federalnym, izby ustawodawcze na lokalnym. To była domena totalna.Od 1982 roku obserwuje się zmiany. Kryzys rozpoczął się pod koniec lat siedemdziesiątych wraz z ograniczeniami modelu gospodarczego. Prezydent De la Madrid odpowiada za proces restrukturyzacji, otwarcie gospodarki, GATT. Otwiera gospodarkę na rynki międzynarodowe i ogranicza rolę państwa. Potem przychodzą rządy Salinasa i Zedillo, przyszla kolej na przekazanie władzy PANowi.A Luis Donaldo Colosio został zamordowany tutaj, w TijuanieWówczas kiedy Salinas zostaje wybrany na prezydenta, zdawał sobie sprawę, że wybory są kwestionowane, że nie jest prezydentem, który ma pełną legitymację do rządzenia. Ponadto lewicowe partie polityczne jednoczą się, rozpoczyna działanie PRD. Dla mnie Salinas daje ostatnie pociągnięcia pędzlem dla neoliberalizmu w Meksyku. I to, paradoksalnie, Salinas kończy z ejido; rząd zaczyna program przejęcia własności ziemi od ejidatarios ich działki by sprywatyzować je.Salinas otwarcie przyjął politykę publicznego neo-menedżerstwa, ograniczył państwo, które uważane jest za nieefektywne. Prowadził bardzo agresywną, bardzo ambitną politykę społeczną; był prezydentem, który doprowadził do granic możliwości rozrzedzenia, praktyczne zniknięcie państwa.W okresie De la Madrid rosła bieda. Wraz ze wzrostem cen i kurczeniem się gospodarki realne dochody ludności spadały. Salinas uruchamia program Solidarność, który jako pierwszy walczy z biedą. Program ten ma całkowicie neo-zarządzający, socjalny i skoncentrowany charakter. Jest to polityka nowego zarządzania publicznego w sensie, że każde wydane peso musi być zorientowane przez zasadę efektywności ekonomicznej. Aby osiągnąć to kryterium, polityka koncentruje się na ubogich. W przypadku Zedillo polityka społeczna jest jeszcze bardziej skoncentrowana. W tym czasie ideolog neoliberalnej polityki społecznej w Meksyk, Santiago Levy, krytykuje PRONASOL i mówi, że chociaż był dobrze zaprojektowany, to bardzo odbiegał docelowej populacji i pieniądze zostały wydane nieefektywnie; polityka społeczna rządu federalnego musiała zostać zrestrukturyzowana, jeszcze bardziej skoncentrowana. Następnie, pojawiła się PROGRESA, która była jeszcze bardziej skoncentrowana niż PRONASOL.Projekt PRONASOL był koncepcyjnie skierowany do biednych krańców wsi. Miał silny element partycypacji społecznej. Podstawą jego organizacji były komitety solidarnościowe, które umożliwiły i zintegrowały udział ludzi w definiowaniu problemów w wyborze projektów. System był scentralizowany i biurokratyczny.Jak działała PROGRESA?Santiago Levy w diagnozie z 1984 r. stwierdza, że ubóstwo jest zjawiskiem związanym z ubóstwem skrajnym, z biedą na wsi. Zedillo nie wiedział, co robić z PRONASOLem i czekał. Nie wiedział, co zrobić z polityką społeczną, z dwóch powodów: jeden, ponieważ PRONASOL był spadkiem po Salinasie i po drugie, bo w 1994 roku Meksyk wszedł w kryzys finansowy. Na PROGRESĘ trzeba było czekać do 1997 roku. Zedillo tworzy program i jest to ściśle nastawiony na efektywność ekonomiczną, z zamiarem zmienić postrzeganie siebie przez biednych.Santiago Levy w swojej pracy mówi: biedni są biedni, bo mają dużo dzieci, nie mają dobrych nawyków higienicznych, nauki, zachęt do przyłączenia się na rynek pracy itp.; więc tkwią w kręgu biedy: biedni mają wiele dzieci by mogli pracować na roli, które odziedziczyli. Rolnictwo, stają się według Santiago Levy, ciężarem, który sprawia, że ubodzy odtwarzają swój stan ubóstwa, pozostając przywiązanym do działki. Nie mają możliwości wejścia na rynek. Więc biedni tkwią w uwikłanym kręgu, nie mają motywacji. Są uwięzieni w logice, z której nigdy nie wychodzą. Według Levy'ego, aby skończyć z biedą na wsi musi zostać sprywatyzowane ejido. To ejido jest wyjaśnieniem wiejskiej biedy.Biedni muszą umieć się pozbyć, sprzedać swoją ziemię i wejść na formalne rynki pracy; opuść wioski i migrować do miasta, w których funkcjonują formalne rynki pracy i w których mogą oni mieć dostęp do wszystkich tych rynków i uczestniczyć w nich, aby dążyć do tego lepiej się przygotować, mieć pensję, mieć system ubezpieczenia społecznego, aby być uczestnikami popytu.Rodziny beneficjenci PROGRESY to prawie trzy miliony. Później wzrosło do sześciu milionów. Jest to potwierdzenie, że ubóstwo wzrosło, a rząd wciąż nie był w stanie rozwiązać problemu problem ubóstwa. Wraz z Felipe Calderónem powstał Program Wsparcia Żywnościowego (Programa de ApoyoAlimentario, PAL), który był skierowany bezpośrednio do skrajnie biednych, którzy nie są byli objęci programem Oportunidades. Na naszych spotkaniach niektórzy radni mówili do koordynatora Oportunidades: kiedy polityka społeczna będzie służyć najbardziej skrajnym biednym, czyli 8 lub 10% populacji? Najbardziej biedni nie mogli być wyjaśnieni w logice Levy'ego, bo Oportunidades to program mający na celu poprawę zdolności ludności, tak aby można ją było włączyć konkurencyjnie na rynku pracy.O jaką poprawę chodziło ?Lepsze odżywienie, że mają trochę więcej nauki i że dzietność spada. Ci ludzie otrzymują pieniądze, aby byli gotowi zmienić swoje nawyki i praktyki hodowlane, higieniczne i żywieniowe. Wsparcie jest marginalne w sensie ekonomicznej logiki programu, który jest przeciwny dotacjom uogólnianym.Jaki jest cel programu Oportunidades, 2002-2018?Macierz wyników zawiera wskaźniki celu i zakończenia; to jest jak drabina efektów, które się kumulują. Jeśli komponenty są realizowane, cel programu jest spełniony, jeżeli spełnia cel programu i dokonuje się szeregu założeń dotyczących celu programu, następnie ewentualnie program realizuje swój cel.Celem Oportunidades jest położenie kresu międzypokoleniowemu przekazywaniu ubóstwa; że kolejne pokolenia przestaną być biedne w stosunku do poprzednich. Z tego powodu zachęca do edukacji dzieci i niższą płodność matek, aby dzieci miały wyższy poziom wykształcenia w stosunku do rodziców i mogły mieć większe możliwości dostępu do rynku pracy. Ale założenie programu są takie, że gospodarka wygeneruje miejsca pracy; to się nie stało.Czyli sprzeczność?Tak, to sprzeczność. To jest problem z programami, które reagują na logikę neo-menedżerską, a nie na bardziej merytoryczne logiki, które uznają odpowiedzialność państwa i różnych aktorów społecznych, zwłaszcza przedsiębiorców, w zakresie tworzenia warunków dla ludzi do znalezienia możliwości rozwoju. Jeśli gospodarka nie tworzy miejsc pracy i nie rośnie, to na cóż pomaga, jeśli istnieją osoby lepiej wykształcone. Zmiany które promuje politykę społeczną poprzez programy takie jak Oportunidades zakładają bardzo marginalne zmiany. Ponadto rząd nie chce tworzyć negatywnych bodźców rynkowych.Jesteśmy w pułapce. Rząd nie ma pieniędzy i nie jest w stanie stworzyć warunków do wzrostu gospodarczego i stabilności.Co oznaczało powstanie CONEVALu?Prawo o rozwoju społecznym zaczyna się od uznania praw Meksykanów, ma podejście oparte na sprawiedliwości społecznej. Pomiar ubóstwa obejmuje podejście oparte na prawach, dlatego jest wielowymiarowe.I w tym celu powstaje CONEVAL?Tak, ale okazuje się, że różni się to od tego, co PRI i PRD mieli na myśli. Wówczas chcieli autonomiczny, bliższy organowi państwowemu, a nie jednemu rządowi.Z drugiej strony CONEVAL, oparty na LGDS, jest w strukturze rządu federalnego, należy do ministerstwa i przewodniczy jej sekretarz.CONEVAL w pewien sposób odpowiada na rosnącą różnorodność i pluralizm polityczny w Meksyku. Tak więc CONEVAL narodził się jako aspiracja partii, sprzeciw wobec poddania kontroli działań rządu w zakresie polityki społecznej.LGDS z 2004 r. mówi, że CONEVAL ma jako zadanie oceny polityki rozwoju społecznego. Jednak dalsze interesujące aspekty pojawiają się później. W 2005 roku opublikowano dekret stwierdzający, że celem CONEVAL było regulowanie i ocena polityki społecznej, podlegających kompetencjom Ministerstwa Finansów.. Jedną z rzeczy, o których rozmawialiśmy przystępując do CONEVAL, było to, jaką instytucją będziemy. Autonomiczny organ umożliwiający dialog z sekretarzem SEDESOL lub instytucją parapaństwową, która jest oparta na modelu w pełni hierarchicznym?Jaka była odpowiedź?Druga opcja. Doradcy przestają być doradcami, a my stajemy się członkami komisji wykonawczej, będąca częścią struktury. Jeśli ktoś zrewiduje organiczny statut CONEVAL, mówi, że jest to parapaństwowy, ma swojego prezesa, jego komitet sterujący, będący organem administracyjnym, w w którym uczestniczą naukowcy wraz z sekretarzem SEDESOL, ale funkcje rady jako takie są przeniesione do komitetu wykonawczego, w którym już nie ma SEDESOLu, ale sekretarz wykonawczy CONEVALu i wszystkich sześciu badaczy.Następnie udział badaczy przekazywany jest komitetowi wykonawczemu pod względem merytorycznym. Jest to organ administracyjny; posiedzenia komitetu sterującego są bardzo hierarchiczne, odbywają się co trzy miesiące i mają ustalony program, o całkowicie administracyjnym formacie i dynamice.Cele CONEVAL-u kolidują z hierarchicznym modelem rządu, w którym szef SEDESOL praktycznie nie może dyskutować o polityce społecznej z sześcioma badaczami i naukowcami. Jest to kwestia kontroli, która ma bardzo silną treść hierarchiczną. Jest to sposób rządzenia oparty na kontroli procesów politycznych.Jaki powinien być udział naukowców?Udział badaczy jest partycypacją społeczną, nie traktuję go jako partycypację specjalistów, ale jako partycypację społeczeństwa. Jesteśmy badaczami, ale w pewnym sensie jesteśmy przedstawicielami społeczeństwa.Jakie są osiągnięcia CONEVALu?Zrobiono wiele rzeczy. Od 2006 do 2010 roku stworzyliśmy zasady oceny polityki społecznej. Nie było zasad, norm, wymagań jakościowych. Istnieją teraz wytyczne dla programów federalnych; poprawiono jakość oceny. Jednak merytoryczne zadanie oceny polityki rozwoju społecznego nie jest jeszcze spełnione. Pomiar ubóstwa jest merytoryczną oceną polityki społecznej, ponieważ pokazuje ograniczenia rządu.Czy CONEVAL nie ma autonomii?CONEVAL znajduje się w strukturze rządowej. Jeśli spróbujesz uzyskać oświadczenia od doradców, nie będzie łatwo ich zapewnić. Wypowiedzi doradców mogą powodować napięcia z rządem federalnym, bardzo silne napięcia.CONEVAL jest uwięziony w logice, do której przedłożony zostaje rządowy organ parapaństwowy. Stał się przedmiotem sporu między rządem federalnym, a w szczególności Ministerstwem Finansów, który chce, aby działania ewaluacyjne CONEVAL były zorientowane na bardzo konkretny cel: zarządzanie budżetem w oparciu o wyniki. Do tego potrzebny jest system oceny wyników, który opiera się na systemie wskaźników, zarządzania, produktów i wyników programów. Min. Finansów nie jest zainteresowane ewaluacją polityki rozwoju społecznego, ale posiadaniem zestawu wskaźników do oceny efektywności programu, pozwalająca na podejmowanie decyzji budżetowych.CONEVAL nie jest w stanie wyartykułować żądań?Kraj musi się rozwijać. Konieczne jest tworzenie miejsc pracy. Osobą odpowiedzialną jest rząd, a CONEVAL musi być w stanie powiedzieć, że rząd nie spełnia swoich funkcji i dlatego konieczna jest zasadnicza modyfikacja, ponieważ polityka socjalna i ukierunkowane polityki nie rozwiążą problemu ubóstwa. Jeśli warunki społeczne się nie zmienią, ubóstwo będzie trwało i będzie rosło. Jednak CONEVLA nic nie powie. Czemu? Ponieważ będzie generować napięcia w relacji z rządem federalnym. Budżet CONEVAL to budżet przyznany przez Ministerstwo Rozwoju Społecznego i zatwierdzony przez Ministerstwo Finansów.Jak przebiegają wybory członków CONEVALU ?Wybór opiera się o negocjacje między stronami, to porozumienie polityczne.Czy rola rządu federalnego i stanowego ma być ta sama w walce z ubóstwem?W Meksyku rządy stanowe nie zbierają podatków. Większość podatków jest pobierana przez rząd federalny, który następnie zwraca środki. W zakresie polityki społecznej rząd federalny koliduje ze scentralizowanym modelem i hierarchiczną organizacją. W rzeczywistości większość zasobów zorientowane na problemy społeczne są zarządzane przez rząd federalny. A przestrzeń, jaką ma rząd stanowy, jest bardzo ograniczona, ponieważ nie ma dochodów. Decentralizacja jeszcze nie nastąpiła. Myślę, że jedynym programem, który można się znaleźć w różnych stanach, jest Program dla Starszych Osób (Prigrama Adultos Mayores). Ten program został skopiowany i jest uniwersalny. Początkowo rząd federalny bardzo go krytykował. Twierdzono, że był to program nieefektywny, ponieważ dostarczał środków osobom starszym, które ich nie potrzebowały.Rządy stanowe tak naprawdę nie mogą mieć ambitną i silną politykę społeczną.A samorząd miejski?Wciąż mniej. W gminach tworzone są programy o charakterze wyborczym, tworzone są po to, aby kampanie wyborcze.A Dystrykt Federalny, czyli miasto Meksyk?Nie dotyczy to Dystryktu Federalnego, ponieważ to terytorium, które ma dużo pieniędzy. Koncentruje bardzo ważną część gospodarki narodowej. Z obszarem metropolitalnym Monterrey i Guadalajary z łatwością koncentruje około 70% PKB. Rząd Okręgu Federalnego ma o wiele więcej zasobów niż jakiekolwiek inny stan. Ponadto tam jest lewicowy rząd.Jakie są wady metody wielowymiarowej pomiaru ubóstwa?Myślę, że nastąpił postęp, ponieważ przedtem ubóstwo mierzono wyłącznie poziomem dochodów, mierzono zdolność do zaspokojenia potrzeb. Myślę, że wielowymiarowy pomiar ubóstwa jest lepszy, bo zawiera pojęcie sprawiedliwości.Jak podjęto decyzje dotyczące wskaźników składających się na tę nową miarę ubóstwa?Podjęliśmy decyzje dotyczące progów i było dużo dyskusji. Na przykład, jeśli musisz mieć co najmniej sześć lub dziewięć lat nauki. Są różne pozycje. Także pod względem dostępu do zdrowia i składu podstawowego koszyka żywnościowego.Ostatecznie decyzje zapadły po dyskusjach, czasem przez konsensus, a czasem przez większość. Podejmowane decyzje odzwierciedlają stanowisko zarządu i stanowiska członków CONEVALu.Jakie są najważniejsze wyzwania?Dla mnie najważniejsze jest to, co należy zrobić z ubezpieczeniami społecznymi i zdrowiem. Te dwa prawa są bardzo związane z formalnym zatrudnieniem. Rząd ma już wystarczająco dużo informacji, aby dokonać merytorycznego kwestionowania możliwości państwa w walce z ubóstwem. Dodatkowo posiada elementy do zaproponowania zmian w modelu ekonomicznym, by zagwarantować lepszą egzekucję podatków, ich wydatkowania w rozwiązywaniu problemów społecznych.Wracając do dyskusji na temat metody, było kilku badaczy, którzy powiedzieli nam: „Po co? W jakim celu zwracać sobie głowę prawem? Dlaczego zajmować się podejściem opartym na prawach?”. Było kilku badaczy, w tym ja, którzy powiedzieli: „nie, musimy przestrzegać tego, co mówi prawo i prawo mówi, że należy skupić się na prawach”. Myślę, że posiadanie pomiaru opartego na podejściu do praw jest bardzo ważne na przyszłość, ponieważ oznacza przesunięcie uwagi z dochodów na bardziej merytoryczne aspekty.Napięcia powstały nie tylko z powodu metodologii. W kategoriach teoretycznych pomiar jest dobrze skonstruowany. Problemem nie są terminy techniczne, problemem jest podejmowanie decyzji; co kryje się za metodologią, co obejmuje osądy wartościujące.A jak wygląda sytuacja w Tijuanie?Istnieją różne doświadczenia ubóstwa. Ubóstwo w Tijuanie to nie to samo co w Chiapas, na wsi czy w mieście. Istnieje kilka poziomów ubóstwa. Stan Baja California, w którym znajduje się Tijuana zawsze będzie stanem z mniejszą liczbą przypadków ubóstwa. Ma to związek z bliskością Stanów Zjednoczonych. W Tijuanie praktycznie nie ma ubogich ze względu na wyżywienie. Jeśli odwiedzisz kilka biednych rodzin w Tijuanie, przekonasz się, że jest inaczej. Dane odzwierciedlają osąd wartości, co wpływa na pomiar.Tijuana ma wiele rzeczy, których nie ma ludność wiejska w Meksyku. Poziom bezrobocia jest niższy. Istnieje jednak pewien rodzaj ubóstwa. Ubodzy zostają w domu, oglądaj telewizję, bo wszystko jest drogie. Tijuana jest jak ofiara katastrofy; po 11 września 2001 r. został pozostawiona bez wiedzy, co robić; lokomotywa dynamizmu miasta przestała funkcjonować, miasto się skończyło.Tijuana to miasto w kryzysie. Rząd nie nic nie robi, a dla mnie Tijuana powinna być uznana za miasto w kryzysie gospodarczym od 2001 roku. Powinno się na nie zwrócić szczególną uwagę ze strony rządu i innych podmiotów. Nie ma lokalnego przemysłu. Kiedy pada deszcz wszystko się zatrzymuje, bo nie ma dobrej kanalizacji, auta nie krążą, szkoły są zamknięte; nie jest to miasto sprzyjające działalności człowieka.Właściwie jestem pesymistą, że w Meksyku sytuacja się zmieni.Zdjęcie: C.C. Wikimedia Commons
