Ostatnie wpisy

Kongo, oficjalnie Republika Konga[1], zanim po uzyskaniu niepodległości of Francji w 1960 r. stała się demokracją, przez ćwierć wieku eksperymentowała z marksizmem pod szyldem Ludowej Republiki Konga (1969-1991). Osobą łączącą dwa ustroje jest ten sam prezydent, Denis Sassou-Nguesso. Były przywódca wojskowy oraz lider socjaldemokratycznej Kongijska Partia Pracy (fr. Parti Congolais du Travail, PCT) jest także podejrzewany o zlecenie zabójstwa byłego prezydenta Mariena Ngouabi (19768-1977).PCT sprawowała jednopartyjne rządy w czasach marksistowskich, jednak także współcześnie ma realny wpływ na kształt polityki prowadzonej przez Sassou-Nguesso. Podczas pierwszych wolnych i demokratycznych wyborów przeprowadzonych w 1992r., po rozpadzie Związku Radzieckiego, jego zaplecza w postaci bloku wschodniego, ale także pod presją francuską, partia poniosła znacząca porażkę. Wybory prezydenckie oraz parlamentarne nie przyniosły jednak upragnionych przez społeczeństwo zmian, a jedynie pogłębiły konflikty wewnątrznarodowe, przeciwstawiając przeciwko sobie i tak zaognione klany i stronnictwa. Wojna domowa zakończyła się w 1999 r. przywróceniem dawnego prezydenta Denis Sassou-Nguesso. Wywołało to kolejny okres niepokojów etnicznych i politycznych. Następnie, celem uspokojenia sytuacji społecznej, a także ukazaniem stabilności wobec międzynarodowych organizacji, głównie Międzynarodowego Funduszu Walutowego, uchwalono nową konstytucję w 2002 r. Przepisy ustawy zasadniczej powiększyły i tak duży już wachlarz uprawnień prezydenckich, wydłużając jego kadencję z do siedmiu lat.W wyniku referendum przeprowadzonym w 2015 r. prezydent zyskał prawną legitymację do bycia mianowanym na trzecią kadencję, sięgając po raz kolejny w 2016 r. po stanowisko prezydenta Konga. Choć de iure system polityczny oraz zapisy konstytucji wskazują na wielkopartyjny system demokracji[2], to de facto cała władza skupiona jest w rękach prezydenta będącego także ucieleśnienie interesów jednej partii (PCT)[3].dr Joanna SiekieraFaculty of LawUniversity of Bergen, Norwayhttps://www.uib.no/en/persons/Joanna.Siekiera[1] W literaturze funkcjonuje także nazwa Kongo-Brazzaville (od stolicy państwa) używana celem rozróżnienia od sąsiedniej Demokratycznej Republiki Konga.[2] D.P. Zongwe, The Legal System of the Republic of the Congo (Congo-Brazzaville): Overview and Research: https://www.nyulawglobal.org/globalex/Congo_Brazzaville.html [dostęp 1.06.2021].[3] CIA, World Factbook, Republic of the Congo: https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/congo-republic-of-the/ [dostęp 1.06.2021]."Nyiragongo volcano" by jzielcke is licensed under CC BY-NC-ND 2.0

Pod koniec XIX w. Francja przejęła kontrolę nad Mali. Republika Sudanu i Senegal uniezależniły się od rządu w Paryżu w 1960 r. właśnie jako Federacja Mali. Kiedy Senegal wycofał się po zaledwie kilku miesiącach, to, co dawniej tworzyło Republikę Sudańską, zostało przemianowane na Mali. Rządy demokratyczne rozpoczęły trudny i niestabilny okres w 1991 r. po latach dyktatury. W 2012 r. nastąpił pucz wojskowy, gdzie żołnierze niskiego i średniego szczebla, sfrustrowani niekorzystnym dla wojska przebiegiem rebelii wewnątrznarodowej, obalili rządy Amadou Toumani Touré, który nomen omen także doszedł do władzy w wyniku przeprowadzenia wojskowego zamachu stanu.Wysiłków mediacyjnych podjęła się wówczas, a także podczas ostatniej rundy rozmów w 2020 r., Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS). Choć przywrócono władzę cywilną, mianując tymczasowego prezydenta Dioncounda Traoré, zaledwie miesiąc później został on dotkliwie pobity w wyniku ataku demonstrantów. Chaos w obozie władzy umożliwił islamskim bojownikom budowę twierdz, a setki tysięcy północnych Malijczyków uciekło przed przemocą w głąb kraju, a także do państw sąsiednich. Tym samym pogłębiono i tak ogromne niedobory żywności w społecznościach przyjmujących.Grupy ekstremistyczne nie wiązały się procesem pokojowym (2013-2015) grabiąc obszary wiejskie środkowego Mali, rosnąc w siłę po konsolidacji trzech głównych organizacji terrorystycznych w marcu 2017 r. Terroryści wykorzystują rywalizację etniczną w społeczeństwie malijskim, gdzie niechlubną praktyką są zabójstwa, gwałty czy porwania ludności należącej do konkurującej grupy koczowniczych plemion pasterskich czy osiadłych społeczności. Rosnąca frustracja wśród ludności, a także w obozie władzy i wojsku, doprowadziła w 2020 r. do aresztowania wybranego w 2018 r. prezydenta Ibrahima Boubacar Keïta. Obecnie organy władzy państwowej funkcjonują w ramach rządu tymczasowego powołanego przez wojskową juntę, nazywającą się National Committee for the Salvation of the People.Według różnych źródeł nawet do 6,8 mln ludności (a zatem 35% narodu) jest doświadczonych trwającym od lat kryzysem humanitarnym. Tylko w 2020 r. ponad 287 tys. osób zostało przesiedlonych (od 2018 r. aż 700 tys.) przy braku jakichkolwiek oznak spowolnienia trendu. Migracja regionalna przybiera na sile, przy czym w Mali przebywa ponad 43,7 tys. uchodźców z Burkina Faso i Nigru, także dotkniętych konfliktami. Organizacje humanitarne mają utrudniony dostęp do potrzebujących odnotowując coraz liczniejsze ataki na swoich pracowników.dr Joanna SiekieraFaculty of LawUniversity of Bergen, Norwayhttps://www.uib.no/en/persons/Joanna.Siekiera

Erytrea to państwo w północno-zachodniej Afryce, ustanowione w 1952 r. przez Organizację Narodów Zjednoczonych jako autonomiczny region w ramach ówczesnej Federacji Etiopskiej. Wcześniej kraj ten podlegał włoskiemu zarządowi kolonialnemu do 1941 r., a następnie brytyjskiej kontroli administracyjnej. Etiopia nigdy nie pogodziła się z narzuconą zewnętrznie autonomią Erytrei, a przez to i brakiem dostępu do Morza Czerwonego. Aneksja Erytrei przez władze w Addis Abebie wywołała brutalną 30-letnią walkę o niepodległość, która zakończyła się w 1991 r., gdy erytrejscy rebelianci pokonali siły rządowe.Do dopełnienia procesów demokratycznych oraz państwa prawa, władze Erytrei mające swoją siedzibę w mieście Asmara, przeprowadziły referendum niepodległościowe w 1993 r. Podczas przemian ustrojowych został powołany na stanowisko prezydent Isaias Afwerki. Jest on jak dotąd jedynym zwierzchnikiem państwa, którzy sprawuje stanowisko nieprzerwanie od prawie 30 lat. Dodatkowo jest on prezesem jedynej legalnie funkcjonującej partii politycznej People’s Front for Democracy and Justice. Jego rządy oceniane są przez międzynarodowych komentatorów, a także organizacje takie jak Amnesty International[1] czy Reporters Without Borders[2] jako wysoce autokratyczne i represyjne.Rząd Atwerskiego stworzył wysoce zmilitaryzowane społeczeństwo, realizując program obowiązkowego poboru do służby wojskowej, w ramach służby mundurowej oraz cywilnej, na czas nieokreślony. Bohater walk o niepodległość Erytrei, obecny prezydent, eliminował swoich przeciwników stosując metody przemocy oraz wykorzystując skrajną lojalność względem swojej grupy władzy. Obywatele woleli jednak ufać takim działaniom, jakoby ich los w ramach suwerennego państwa miał się wreszcie odmienić. W 1997 r. uchwalono nową konstytucję. Jednakże przepisy ustawy zasadniczej funkcjonują jedynie na papierze, nie są ani respektowane, ani implementowane w aktach wykonawczych. Reżim jest bezwzględny, kontroluje, sabotuje i zamyka do więzienia wszystkich, którzy upominają się o poszanowanie zasad konstytucji. W ramach sceny politycznej funkcjonuje jedna partia, nawet poza obrębem parlamentu, gdyż ten został rozwiązany, podobnie jak wszystkie prywatne media oraz jedyny w kraju uniwersytet.Co nie powinno dziwić to fakt, iż jedyna instytucja, która pod rządami Isaiasa Afewerkiego się stale rozwija, to wojsko. Erytrejski dyktator nieustannie utrzymuje ją podtrzymując psychospołeczne wrażenie bycia w pełnej gotowości bojowej, w razie ponownej etiopskiej inwazji (wojny graniczne miały miejsce zasadniczo stale, z małymi przerwami na zawieszenie ognia, osiągane każdorazowo siłami pokojowymi organizacji międzynarodowych na czele z ONZ). Kiedy w 2013 r. grupa wojskowych decydentów domagała się reform, została szybko wtrącona do więzienia, dokonywano także aresztowań dziennikarzy, którzy próbowali nagłośnić działania dyktatora. Wielu z nich wciąż przebywa w więzieniu. Represje na przeciwnikach politycznych nadal trwają, podobnie jak przymusowy pobór do wojska i militaryzacja państwa[3].dr Joanna SiekieraFaculty of LawUniversity of Bergen, Norwayhttps://www.uib.no/en/persons/Joanna.Siekiera[1] Por. Amnesty International, Eritrea: https://www.amnesty.org/en/countries/africa/eritrea/ [dostęp 01.04.2021].[2] Reporters Without Borders, Eritrea: https://rsf.org/en/eritrea [dostęp 01.04.2021].[3] CIA, World Factbook, Eritrea:https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/eritrea/#people-and-society; O. Górznski, Erytrea, czyli państwo-więzienie. Stamtąd pochodzą uchodźcy, których przyjmie Polska “Wiadomości WP” (23.07.2015): https://wiadomosci.wp.pl/erytrea-czyli-panstwo-wiezienie-stamtad-pochodza-uchodzcy-ktorych-przyjmie-polska-6027734616581249a?nil=&src01=f1e45 [dostęp 01.04.2021].

Botswana, w latach 1885–1966 brytyjski protektorat Bechuana (Bechuanaland Protectorate), przyjęła nową nazwę po uzyskaniu niepodległości w 1966r. Jako państwo śródlądowe Republika ta jest uzależniona od ścisłych kontaktów z jej sąsiadami, co wiąże się z prawie zerowym stopniem konfliktów zbrojnych, co jest ewenementem na cały kontynent afrykański. Walki plemienne toczone były do objęcia prawnym patronatem przez Brytyjczyków, czego symbolem i niejako gwarantem bezpieczeństwa pozostaje sprawowanie rządów w ramach Wspólnoty Narodów (Commonwealth of Nations).Przez ponad pięć dekad przywództwo stanowią cywilne rządy, co także jest precedensem w Afryce, w której niemalże stałą metodą rządów są militarne pucze. Dodatkowym atutem wynikającym ze zwartej współpracy z Wielką Brytanią oraz jej dominiami i Światem Zachodu jest wprowadzanie reform ustrojowych, a także postępowej polityki społecznej, w tym zmiany modelu rodziny (spadek dzietności do 2, co jest także nietypowe dla Afryki) oraz znaczących inwestycji kapitałowych. Dało to bez wątpienia jedną z najbardziej stabilnych gospodarek na kontynencie. Pomimo swoich znacznych złóż diamentów i innych minerałów[1], męska populacja migruje do Republiki Południowej Afryki za pracą w górnictwie oraz wydobyciu. Taka tendencja trwa nieprzerwanie od XIX w., poprzez okres kolonialny oraz czasy niezależne. Pomimo recesji 2007-2008r. Botswana pozostaje w światowej czołówce prężnie rozwijających się gospodarek, która bez trudu konkuruje we własnym regionie Afryki Subsaharyjskiej. Co istotne wzorowane na zachodnich wzorcach przepisy uczyniły z tego państwa najmniej skorumpowane miejsce do prowadzenia biznesu. Wydobycie diamentów stanowi aż 85% dochodów z eksportu oraz 1/3 przychodów budżetu[2].Niestety fundusze wykorzystywane z obrotu diamentami nijak nie mają przełożenia na największy problem społeczny Botswańczyków, jakim jest jeden z najwyższych na świecie wskaźników zakażeń HIV/AIDS. Aż 20,3% ludności w wieku produkcyjnym zakażonym jest wirusem, stąd władze nie odwołują stanu epidemii.[3] Także jeden z najbardziej postępowych i wszechstronnych programów zwalczania tej choroby w Afryce zgodnie z zaleceniami WHO, został powołany przez rząd, jednak przynosi znikome skutki[4]. Pomimo najwyższego na świecie poziomu wzrostu PKB na mieszkańca[5], demokratycznych reformom polepszających poziom życia oraz zapewniającym pokój wewnętrzny, nie można oprzeć się wrażeniu, iż zagraniczne firmy czerpiące krocie z obrotu diamentów zamykają pewne furtki dla Botswańczyków.dr Joanna SiekieraFaculty of LawUniversity of Bergen, Norwayhttps://www.uib.no/en/persons/Joanna.Siekiera[1] African Business, Botswana pushes for more from De Beers diamond deal (2020) https://africanbusinessmagazine.com/sectors/commodities/botswana-pushes-for-more-from-de-beers-diamond-deal/ [dostęp 29.07.2020][2] The Contribution of Diamonds to Botswana's Development (2015) https://www.debeersgroup.com/reports/socio-economic-impact/botswana/the-contribution-of-diamonds-to-botswana-development [dostęp 29.07.2020][3] Avert,org, Hiv and AIDS in Botswana (2018) https://www.avert.org/professionals/hiv-around-world/sub-saharan-africa/botswana [dostęp 29.07.2020][4] Botswana National Policy on HIV and AIDS, Revised Edition 2012 www.undp.org/content/dam/botswana/docs/HIVAIDS/Botswana%20HIV%20and%20AIDS%20Policy%202012.pdf [dostęp 29.07.2020][5] CIA World Factbook (2020) https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bc.html [dostęp 29.07.2020]

Francja posiada w regionie Pacyfiku Południowego trzy wspólnoty zamorskie (fr. collectivité d'outre-mer, COM). W subrejonie Melanezji jest to Nowa Kaledonia, natomiast na terenie Polinezji to Polinezja Francuska oraz Wallis i Futuna. Wallis-et-Futuna to najmniejsze z francuskich COM w Oceanii, o powierzchni 142 km². Grupa Wysp Futuna została odkryta przez Holendrów już w 1616r., podczas gdy Wallis przez Brytyjczyków wiek później (1767). Jednak to Francuzi w 1842r. zadeklarowali protektorat na zbiorem Wysp, które były wierne metropolii nawet podczas okresu Francji Vichy w czasie II wojny światowej. W 1959r. wyspiarze zagłosowali szumnie za przyłączeniem do francuskich terytoriów zamorskich, a dwa lata później rząd w Paryżu potwierdził prawnie tenże status.Jednakże Wallis i Futuna funkcjonuje bardzo autonomicznie w relacjach regionalnych, angażując się w kluczowe działania integracyjne. Kraj jest członkiem nowopowstałego IGO, odżegnującego się od ścisłej współpracy i pomocy od byłych państw kolonialnych, Pacific Island Development Forum (PIDF), a także cieszącego się wciąż estymą, a założonego przez metropolie Secretariat of the Pacific Community (SPC). Będąc członkiem stowarzyszonym trzeciej ważnej organizacji regionalnej Pacific Islands Forum (PIF), Wallis i Futuna posiada także realny i prawny wpływ na kształtowanie swojego regionu. Jako strona wielu ukonstytuowanych, ale także nieformalnych grup dialogu i rozwoju regionalnego, aktywnie uczestniczy w wielu istotnych dla rozwoju swojego narodu projektach.Ludność trudni się uprawą palmy kokosowej, głównie eksportem kopry (wysuszony miąższ, bielmo orzechów kokosowca), a także rybołówstwem. Dochody z rolnictwa nie są w stanie zapewnić podstawowych potrzeb mieszkańców, stąd rząd w Paryżu dotuje w 100% sektor publiczny, opiekę zdrowia oraz usługi edukacyjne. To także dzięki Francji odnawiana jest infrastruktura, powstają przedsiębiorstwa, które zajmują się głownie sprzedażą licencji połowowych okrętom z Japonii czy Korei Południowej. Młodzi wyspiarze opuszczają Wallis i Futunę, migrując przede wszystkim do Polinezji Francuskiej czy Francji heksagonalnej, toteż społeczeństwo Wysp starzeje się, a bezrobocie sięga aż 17.8%[1].Demokracja parlamentarna na Wallis i Futunie polega na prefekturze, jakże trącącą rozwiązaniami prawnymi z czasów kolonialnych, a także radą doradczą złożoną z trzech monarchów autochtonicznych królestw Uvea, Alo oraz Sigave. Będąc ustrojowo, legislacyjnie oraz gospodarczo zależnym w pełni od rządu w Paryżu kraj nie wysuwa separatystycznych dążeń, pokładając pełną nadzieję na poprawę egzystencji swoich mieszkańców we Francji.dr Joanna SiekieraFaculty of LawUniversity of Bergen, Norwayhttps://www.uib.no/en/persons/Joanna.Siekiera[1] Le chômage en hausse à Wallis et Futuna (2019): https://la1ere.francetvinfo.fr/wallisfutuna/chomage-hausse-wallis-futuna-735774.html [dostęp: 15.07.2020].

Republika Czadu (fr. République du Tchad) jest tworem sztucznym, polityczno-prawną jednostką utworzoną w 1900r. przez Francję jako jej kolonia. Okres przedkolonialny to wyniszczające bratobójcze wojny plemienne, połączone z handlem niewolnikami, wielokrotnie spokrewnionych ze sobą mieszkańców. Jako państwo śródlądowe, a więc nieposiadające dostępu do morza, nie mogło on rozwijać swoich kontaktów handlowych niezależnie, a jedynym sposobem polepszenia warunków bytowych ludności był ścisły związek z Europejczykami.Także podczas I i II wojny światowej Czad pozostał wierny rządowi w Paryżu, co dało wymierne skutki w postaci zgody na jego autonomię w 1960r. Pierwsze trzy dekady niepodległości okupione były jednak wojną domową, co nie powinno niestety dziwić przy tak zróżnicowanym etnicznie, społeczne i gospodarczo państwie: na prawie 17 mln ludności [dane za 2020r.[1]] 52% to muzułmanie a 44% to chrześcijanie, podczas gdy ludność posługująca się jednym z dwóch oficjalnych języków, francuskim bądź arabskim, jest rozdrobniona dodatkowo na ponad 200 grup etnicznych. W dalszym ciągu rodzi to konflikty przy wysokiej, bo sięgającej aż 40% liczbie obywateli żyjących poniżej progu ubóstwa.Względny pokój po inwazji Libii został przywrócony w 1990r., kiedy to opracowano demokratyczną konstytucję, na której podstawie przeprowadzono niemające nic wspólnego z demokracją wybory prezydenckie w 1996 i 2001r. Wywołało to bunty społeczne, walki między siłami rządowymi a powstańcami oraz nakładanie stanów wyjątkowych na liczne części kraju. Marne próby naprawy państwa, a raczej budowy jego solidnych fundamentów miały miejsce podczas kolejnych zmian ustawy zasadniczej w 1996, 2005 oraz 2013r. Ostatnią konstytucję, gdyż trudno mówić jedynie o nowelizacji poprzedniej wersji, przyjęto w 2018r.[2] Dalszą kontrowersję stanowi prezydent Czadu, Idriss Deby, który tak zmienia przepisy ustrojowe iż z powodzeniem sprawuje ten najwyższy urząd nieprzerwanie od 1990r.[3]W czerwcu 2005r. z pomysłu prezydenta przeprowadzono referendum, które zniosło konstytucyjne ograniczenia kadencji.Od połowy 2015r. grupa terrorystyczna Boko Haram przeprowadza brutalne ataki na ludność biedniejszych regionów, które i tak są w stałym stanie konfliktów etnicznych. Ostatni mord na cywilnej ludności miał miejsce w marcu 2020r.[4] Rząd wraz z prezydentem nie wysuwają realnych planów przeciwdziałania terroryzmowi ani zaprzestania walk plemiennych. I choć kadencja Deby kończy się w 2021r., zgodnie z zapisem konstytucji, może on spokojnie sprawować swój urząd dalej, nie bacząc na konieczność zatrzymania cyklu przemocy na tle etnicznym, powszechne ubóstwo, osłabioną gospodarkę oraz armię po starciach z terrorystami.dr Joanna SiekieraFaculty of LawUniversity of Bergen, Norwayhttps://www.uib.no/en/persons/Joanna.Siekiera[1] The CIA World Factbook (2020) https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cd.html [dostęp: 29.07.2020].[2] La Constitution de la Republique du Tchad Promulguee le 04 Mai 2018 (2018): https://www.presidence.td/fr-page-86-La_Constitution.html [dostęp: 29.07.2020].[3] Composition du gouvernement de la République du Tchad (2019) https://www.diplomatie.gouv.fr/fr/dossiers-pays/tchad/presentation-du-tchad/article/composition-du-gouvernement [dostęp: 29.07.2020].[4] Der Spiegel, 44 Boko-Haram-Kämpfer tot in Gefängnis gefunden (18.04.2020) https://www.spiegel.de/politik/ausland/tschad-boko-haram-kaempfer-tot-in-gefaengnis-gefunden-a-e5761292-347c-4043-b4aa-cd59e2cfa070 [dostęp: 29.07.2020].

Słynąca z uprawy kawy, konfliktu z sąsiednią Erytreą, która odebrała jej dostęp do morza, ortodoksyjnego podejścia do religii, która penalizuje homoseksualizm oraz łamanie bezmięsnego postu, Etiopia należy do najbiedniejszych państwa w Afryce. Tymczasem najmłodszemu premierowi w Afryce, obecnie 42-letniemu Abiy Ahmed Ali, zostaje przyznana Pokojowa Nagroda Nobla w 2019r.Na obszarze 1.1 mln km² zamieszkuje 108 mln osób[1], choć szacunkowe dane dla Etiopii nie są w stanie na bieżąco uwzględniać skutków nadmiernej śmiertelności z powodu AIDS, jednej z większych na świecie śmiertelności niemowląt, a przez to i niższego tempa wzrostu populacji. Ponad 80% ludności mieszka na obszarach wiejskich, nierozwiniętych technologicznie, które są często nawiedzane przez klęski żywiołowe z suszami i szarańczą na czele. Pogłębiająca się degradacja środowiska, w tym wyjałowienie pól uprawnych, zwiększa i tak ogromną już podatność na niedobory żywności.Etiopczycy stanowią wielonarodowościowe i wieloreligijne społeczeństwo. Spośród licznych grup etnicznych, wywodzących się bezpośrednio od danych plemion, trzy główne grupy to Oromo (34,9%), Amhara 27,9% oraz Tigray 7,3%. Połowa populacji należy do Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego Tewahedo,[2] 30% wyznaje islam, a 22% odłamy protestantyzmu. Napięcie między poszczególnymi grupami jest wysokie, nad czym nie tylko nie umieją zapanować władze tego demokratycznego państwa, ale także używają bratobójczej nienawiści do swoich politycznych celów. Podobnych metod używali kolonizatorzy, najpierw pod koniec XIX w. Włosi, a od 1941 Brytyjczycy, którzy choć de iure nie stanowili władzy w Cesarstwie Etiopii, to swoimi dyplomatycznymi działaniami doprowadzili do umocnienia pozycji Cesarstwa w regionie. Efektem tego było przyznanie przez ONZ Erytrei pod zarząd Etiopii, jednak z gwarancją jej autonomii. Walki partyzanckie, zamachy stanu miały miejsce zarówno w głównej części Etiopii, jak i Erytrei, która uzyskała niepodległość dopiero w 1993r., co bynajmniej nie skończyło krwawej granicznej wojny. W wyniku rewolucji 1974r., podczas brutalnego reżimu DERG[3], zdetronizowano cesarza, zwiększyły się separatystyczne żądania kolejnych części państwa, a sympatia z komunistycznymi państwami doprowadziła do wojny domowej oraz „czerwonego terroru 1977–1979”[4].Od czasu uchwalenia nowej konstytucji w 1987 r. zaczęto wprowadzać demokratyczne zmiany w Etiopii, choć jedynie instytucjonalnie, de iure. De facto jednak przemoc wśród niezliczonych grup etnicznych, wewnętrzny i międzynarodowy handel kobietami i dziećmi oraz nieuznawanie centralnego rządu w Addis Abebie stanowią przyczyny nieustających konfliktów militarnych. Wiele rejonów posiada własne bojówki, które próbują wywalczyć autonomię. Najnowszym przykładem aktów terroryzmu jest masakra setek cywili w połowie listopada 2020r. w rejonie Tigraj, gdzie oddziały Frontu Wyzwolenia Tigrajczyków walczą z federalnym rządem Etiopii, której to wojsko pacyfikuje rebeliantów. Używanie cywili jako tarczy, wzajemne zarzuty łamania praw człowieka czy korupcji na szczeblu państwowym oraz dotacji zza granicy to argumenty padające z obu stron konfliktu.dr Joanna SiekieraFaculty of LawUniversity of Bergen, Norwayhttps://www.uib.no/en/persons/Joanna.Siekiera[1] https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/et.html (26.11.2020)[2] Por.: https://misyjne.pl/misja/etiopia-po-ponad-cwierc-wieku-zjednoczyly-sie-dwie-galezie-kosciola-etiopskiego/ (26.11.2020)[3] Dyktatura wojskowa w latach 1974-1984, z ang. Provisional Military Government of Socialist Ethiopia.[4] ZSRR, Kuba oraz NRD wspierały finansowo, w tym militarnie, wojnę domową oraz wojny m.in. z sąsiednią Somalią. Więcej na ten temat zob.: W. Malendowski (red.) Zbrojne konflikty i spory międzynarodowe u progu XXI wieku: analiza problemów i studia przypadków, Wrocław 2003, s.228-230.Zdjęcie: C.C. via Flickr

Leżąca w Melanezji Nowa Kaledonia pozostaje pod zwierzchnictwem Francji od 1853r. Choć jej obszar lądowy nie jest duży, gdyż wynosi 18,5 tys. km², to prawdziwe możliwości gospodarcze przynosi obszar morski o powierzchni 1440 161 km². Spośród ludności wyłaniają się dwie dominujące grupy etniczne: autochtoniczni Kanakowie (39,1%) oraz Europejczycy, głównie Francuzi bądź osoby pochodzenia francuskiego (27,1%). Les Canaque(s) to rdzenni mieszkańcy Nowej Kaledonii pochodzenia melanezyjskiego. Front Narodowy i Socjalistyczny Wyzwolenia Kanaków (fr. Front de libération nationale kanak et socialiste, FLNKS), będący sojuszem politycznym zawiązanym jeszcze w 1984r. opowiada się za niepodległością od Francji. Obecnie FLNKS zasiada w Kongresie Nowej Kaledonii (zgromadzeniu parlamentarnym), a jego istotnym wkładem w proces samostanowienia było wprowadzenie drugiej flagi, traktowanej na równi z francuską Tricolore w 2010r.Na wyspach należących do Nowej Kaledonii znajduje się aż 11% światowych zasobów niklu, co stanowi drugą co do wielkości rezerwę na świecie. Jako że tylko niewielka ilość ziemi nadaje się pod uprawy, aż 20% importu stanowi żywność. Oprócz wydobycia niklu podstawą produktu krajowego brutto jest wsparcie finansowe ze strony Francji (1,3 mld euro rocznie, równe ponad 15% PKB), a także turystyka, głównie z Francji.Nowa Kaledonia, której najbliższy geograficznie sąsiad to Republika Vanuatu, posiada status specjalnego terytorium zamorskiego (fr. collectivité d'outre-mer, COM). Ten prawny twór sui generis ze wszech miar przypominający czasy kolonialne, rządzony jest na postawie Porozumienia z Numei, stolicy kraju. L'accord de Nouméa został podpisany 5 maja 1998r. Podobnie jak mieszkańcy pozostałych dwóch COM na Pacyfiku, tj. Polinezji Francuskiej oraz Wallis i Futuny, posiadają francuskie obywatelstwo oraz szereg praw. Jednakże to właśnie Nowej Kaledonii przyznano najszersze spektrum autonomii.Wciąż jednak sprawy zagraniczne, większość spraw wewnętrznych, w tym bezpieczeństwo, pozostaje w wyłącznej domenie rządu w Paryżu. W 1986r. wpisano Nową Kaledonię z powrotem na listę nieautonomicznych terenów ONZ (pierwszy raz odbyło się to od 1946 do 1947r.), co jest jawnym międzynarodowym sygnałem kierowania się jednostki w stronę uzyskania niepodległości. Jak można się było domyślać, strona francuska uznała to za jaskrawą ingerencję w sprawy wewnętrzne, a tym samym nigdy nie uznała prawomocności rezolucji[1].Porozumienia z Numei zakładają jednak stałe przekazywanie kompetencji dla władz nowokaledońskich. Jawnym dowodem demokratycznych aspiracji Wysp jest referendum, zagwarantowane w Porozumieniu. W 2018r. mieszkańcy odrzucili niepodległość małą przewagą (56,40% przeciw separacji), jednak dwa kolejne zostały zaplanowane na rok 2020 i 2022r. Przy poleganiu gospodarki na wydobyciu niklu, dzięki francuskim firmom i technologiom, kontaktom biznesowym oraz turystycznym z macierzą, nie należy spodziewać się oderwania Nowej Kaledonii od Francji.[1] General Assembly resolution 66 (I) of 14 December 1946 and 41/41 of 2 December 1986. dr Joanna SiekieraFaculty of LawUniversity of Bergen, Norwayhttps://www.uib.no/en/persons/Joanna.Siekiera

Republika Francuska, po wyjściu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej, pozostaje jedyną potęgą morską w Europie. Oprócz silnej gospodarki na starym kontynencie, Francja opiera swoją siłę geopolityczną za zamorskich terytoriach, których porządek prawny oparty jest na prawie stanowionym w Paryżu. Pomimo autonomii wspólnoty zamorskiej (fr. collectivités d'outre-mer, COM), poprzednio zwanej terytoriami zamorskimi (fr. territoire d’outre mer)[1] kraje te prezentują politykę zagraniczną, a także w dużej mierze wewnętrzną, w oparciu o interesy francuskiej racji stanu. To właśnie na Pacyfiku Południowym znajdują się trzy COM: Polinezja Francuska, Nowa Kaledonia oraz Wallis i Futuna. Ma to niebagatelne znaczenie w wyznaczaniu intratnych obszarów morskich, wraz z kluczowymi wyłącznymi strefami ekonomicznymi (eng. Exclusive Economic Zones, EEZs). Europejska część Francji, tzw. heksagonalna, posiada jedynie 297 123 km2 EEZs. Natomiast po zsumowaniu gigantycznych terytoriów oceanicznych łączna kwota stref ekonomicznych daje wynik prawie 11 milionów km2. Tym samym z pozycji 45 w światowym rankingu potęg morskich, Francja plasuje się na drugim miejscu, tuż za Stanami Zjednoczonymi. [2]Trudno zatem dziwić się, iż rząd francuski nie jest chętny do wyrażenia zgody na pełną autonomię, a w następstwie suwerenność Polinezji Francuskiej. Posiada ona największe EEZs spośród wszystkich COM: 4537 730 km2 (przy czym całkowity obszar morski to 4787 978 km2).[3] Powierzchnia lądowa tego kraju to 4 167 km2, które obejmują 118 wysp i atoli, spośród których jedynie 67 jest zamieszkałych. Na najliczniej zaludnionej wyspie Tahiti, gdzie znajduje się stolica Papeete, mieszka ok. 70% Francuskich Polinezyjczyków. Populacja sięga 295121 mieszkańców. Struktura etniczna oddaje fakt skolonizowania wysp w XIX wieku: Polinezyjczycy 78%, Chińczycy 12%, lokalni Francuzi 6% oraz Francuzi z metropolii 4%. Społeczność autochtoniczna wysp dopiero z czasem zyskała świadomość swoich praw, w tym prawa do samostanowienia. Kluczowym, ale i najskuteczniejszym ku temu narzędziem okazało się członkostwo stowarzyszone (niepełne) w newralgicznej organizacji regionalnej Pacific Island Forum, PIF. To właśnie dzięki międzynarodowej roli tego IGO udało się wpisać w 2013 roku Polinezję Francuską (a potem także i Nową Kaledonię) na listę nieautonomicznych terenów ONZ. Strona francuska uznała to za rażącą ingerencję w jej sprawy wewnętrzne, tym samym nigdy nie uznała obowiązywania rezolucji[4]. Trzy lata wcześniej Prezydent Nicolas Sarkozy podkreślał, że granica niepodległości względem Polinezji Francuskiej nigdy nie może być przekroczona, a tereny zamorskie są francuskie i zawsze nimi pozostaną.[5] Strona francuska przez wiele lat używała szeregu dyplomatycznych instrumentów celem ignorowania, oddalenia w czasie czy nawet spowodowania fiaska rezolucji. Australia, Nowa Zelandia, Wyspy Salomona, Nauru, Tuvalu, Vanuatu, Samoa oraz Timor Leste solidarnie poparły starania terytoriów francuskich, co należy tłumaczyć ich obawą przed radykalizacją separatystycznych dążeń frankofońskich wysp, a także wykorzystaniem niestabilności ustrojowej przez mocarstwa z Pierścienia Pacyfiku, jak Chiny czy Rosja.Nie bez znaczenia pozostaje fakt używania wysp na Pacyfiku przez rząd francuski jako swoiste laboratorium. Najlepszym tego przykładem były testy jądrowe na atolu Moruroa na Polinezji Francuskiej na przestrzeni trzech dekad, 1966-1996. Współcześnie francuskie spółki państwowe oraz prywatne korporacje wykorzystują źródła naturalne, a także zasoby ludzkie w przemyśle farmaceutycznym, energetycznym i petrochemicznym. Aktywności te zasilają budżet Paryża. Odbija się to negatywnie w poglądzie Francuskich Polinezyjczyków, którzy borykają się z dylematami socjalnymi, jak emigracja do bogatszych państw, w tym Francji heksagonalnej, przestępczość czy oddziaływanie dużych mocarstw w sprawy lokalne, głównie poprzez przekazy pieniężne.Jedyne referendum niepodległościowe odbyło się w 1958 roku, na którego podstawie włączono Polinezję Francuską do Wspólnoty Francuskiej. Drugie referendum ma odbyć się w 2020 roku. Polityczny status Polinezji Francuskiej będzie zatem zależał od postępów w debacie na poziomie regionalnym, wśród popierających jej dążenia wyspiarskich państw na Pacyfiku. Wiąże się to z wyraźnie aktywniejszym uczestnictwem Polinezji Francuskiej w regionalnych organizacjach IGO i NGO.[1] Zamiana wprowadzona nowelizacja art. 73 Konstytucji Republiki Francji z 4 października 1958 roku przeprowadzoną 27 lipca 2011 roku.[2] Maclellan N. (2018), France and the Blue Pacific, “Asia & the Pacific Policy Studies”, Vol. 5, no. 3.[3] Kalkulacje poczynione przez autorkę na podstawie: Tableau des superficies (2019): https://limitesmaritimes.gouv.fr/ressources/tableau-des-superficies [dostęp: 3.06.2020].[4] Self-determination of French Polynesia: resolution / adopted by the General Assembly A/RES/67/265 z 23 sierpnia 2013 roku.[5] N. Sarkozy, Voeux à la France d’Outre-mer, Saint Denis de la Réunion, 19.01.2010.

Tokelau znajduje się pod zwierzchnictwem Nowej Zelandii od 1926 roku, najpierw jako terytorium powiernicze, a potem od 1949 roku jako terytorium zależne. Co ciekawe, choć już w 1877 roku terytorium zwane Union Islands stało się brytyjskim protektoratem, sformalizowanym dopiero w 12 lat później, tj. w 1889 roku, nigdy na terenie wysp nie było fizycznej obecności zarządców ani europejskich rezydentów reprezentujących Imperium Brytyjskie. Stąd w opracowaniach znaleźć można komentarze, jakoby administracja kolonialistów uprawiana była powierzchownie, w bardzo małym zakresie, wpływając na codzienne życie mieszkańców koralowych atoli, którzy nie odczuwali zmiany ustroju. Nie powinno dziwić zatem, iż Tokelauczycy oczekiwali podobnej „partnerskiej” relacji z nowym państwem-opiekunem, Nową Zelandią. Formalna suwerenność Tokelau została przekazana rządowi w Wellington, na podstawie Tokelau Act z 29 października 1948 roku[1].W 1. połowie XXI wieku próżno więc dopatrywać się ostatecznego, tj. wiążącego prawnie odseparowania od siebie tych dwóch De facto i de iure luźny związek Nowej Zelandii z Tokelau, bazujący wszak jedynie na akcie wewnętrznym jednego z nich, pozwolił ukształtować relatywnie stabilny oraz niezależny ustrój polityczny, cechujący się wysokim poziomem samodzielności decyzyjnej. Tokelau, obejmujące 3 atole oddalone od siebie o 60 i 90 km, o łącznej powierzchni 12 km² zamieszkane jest przez 1647 osób. Gwarancje praw narodu tokelauńskiego do odrębnych od nowozelandzkich systemów społecznych, sądowniczych oraz gospodarczych odzwierciedlają się m.in. w funkcjonowaniu unikalnych instytucji polityki publicznej, jak krajowe ciało ustawodawcze (parlament wybierany przez radę starszych) czy rada wykonawcza. Systemy transportu morskiego (nie ma możliwości dostania się do tego kraju drogą powietrzną), telekomunikacji czy uchwalanie budżetu realizowane są niezależnie od polityki prowadzonej w Wellington.Tokelau jako wyspiarskie terytorium na Oceanie Spokojnym jest jednym z najbardziej zagrożonych przez skutki globalnego ocieplenia oraz związane z nim zmiany klimatu. W wydanym przez jego władze raporcie[2] z 20 kwietnia 2020 roku czytamy, iż całkowita ilość wszystkich gazów cieplarnianych ze wszystkich źródeł na Tokelau w 2018 roku wyniosła 3,62 kiloton dwutlenku węgla, co odpowiada około 0,005% emisji brutto Nowej Zelandii. Jest to naturalnie znacznie poniżej progu określonego w pkt 37 lit. b Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu.[3]Dalszy wzrost poziomu morza połączony z pogorszeniem się warunków klimatycznych, a przez to brakiem pożywienia, rozpoczął już wewnątrz wyspiarską migrację. Tokelauczycy jako obywatele nowozelandzcy decydują się na wychodźstwo do państwa partnerskiego, z uwagi na wypływające z tego korzyści ekonomiczne. To właśnie one stanowią główny, by nie powiedzieć jedyny powód, dlaczego po wielu latach dekolonizacji na Pacyfiku Tokelau jest wciąż zależne od innego państwa. Pomimo licznych dyplomatycznych nacisków ze strony ONZ, a także Nowej Zelandii Tokelau decyduje się pozostać w ścisłym prawnym powiązaniu ze znacznie bardziej rozwiniętym partnerem. Mieszkańcy tych koralowych atoli w Polinezji od suwerenności wolą bowiem inkasować materialne korzyści wypływające z zależności. Wyrażone jest to w zasiłkach, rozwoju infrastruktury oraz usługach publicznych. Międzynarodowe uznanie jako państwo niezależne oznaczałoby wyjście spod jurysdykcji Nowej Zelandii. To w konsekwencji wiązałoby się z utratą pomocy finansowej docierającej z Wellington.Konsultant w rządzie Tokelau, Fatu Tanasiasi, stwierdził: „Potrzebujemy rozbudowy naszej floty handlowej oraz szkół. Oczekujemy tego samego poziomu opieki zdrowotnej jaka funkcjonuje w państwie suwerennym.[4] Zarówno władze, jak i zwykli mieszkańcy wskazują, iż ich dobrobyt zależy od wsparcia państwa-protektora. Stąd też są oni niechętni względem zmiany statusu prawnomiędzynarodowego. W dyskusji nad państwowością przewija się argument jakoby osiągnięcie suwerenności mogło w konsekwencji przysporzyć szybkich i nieodwracalnych zmian ze szkodą dla narodu.Wreszcie kształtowanie polityki regionalnej, w tym wspólna polityka klimatyczna na Pacyfiku odbywa się także dzięki finansowemu wsparciu rządu nowozelandzkiemu, ale i gospodarczej niezależności, polegającej na sprzedaży licencji połowowych. Tokelau jest też członkiem głównych organizacji IGO i NGO w Oceanii. Niepodległość jest zatem nieopłacalna. Przynajmniej nie w obliczu zmian klimatycznych w 1. połowie XXI wieku.[1] Ustawa weszła w życie 1 stycznia 1949 roku.[2] Tokelau’s Greenhouse Gas Inventory, 1990-2018 dostępne na stronie rządowej Tokelau: https://www.tokelau.org.nz/Bulletin/April+2020/TOKELAUS+GREENHOUSE+GAS+INVENTORY+1990-2018.html[3] Org. tytuł: United Nations Framework Convention on Climate Change, UNFCCC podpisana 9 maja 1992.[4] D. Fickling, Pacific islanders put welfare before independence, “The Guardian” (11.06.2004).